Werkt de suikertaks? Mexico testte het uit

Economen, psychologen, politicologen en voedingsdeskundigen zijn het roerend eens over de nieuwe suikertaks die de regering in België invoert: “Dit gaat weinig effect hebben op het koopgedrag en bijgevolg de gezondheid van de bevolking.” Twee ontbrekende schakels worden vermeld bij het invoeren van deze ontradingstaks. Enerzijds moet het bedrag hoog genoeg zijn, zodat er een voelbaar verschil is voor de consument. De huidige maatregel verhoogt de prijzen slechts met 1 eurocent per blikje of 3 eurocent per liter. En anderzijds moet een taks deel uitmaken van een breder actieplan waarbinnen bijvoorbeeld gezonde voeding goedkoper wordt. In België is er een breder plan op komst, maar het cruciale fiscale luik hiervan dreigt nu wel in het water te vallen door de huidige suikertaks.

Als er extra inkomsten zouden zijn, is dat uiteraard leuk meegenomen, maar deze taks zou eigenlijk niet mogen functioneren als een begrotings-maatregel. Aan de andere kant van het debat is er de voedingsindustrie die beweert dat zo’n hoge taxatie weinig effect zal hebben op het consumptiegedrag. Een theoretisch meningsverschil want het lijstje van landen of regio’s die zo’n taks invoerden, blijft toch bijzonder kort.

Toch is er één grote uitzondering: Mexico.

In Mexico werd in 2013 door President Nieto een aanzienlijke suikertaks ingevoerd. Twee jaar later kunnen de resultaten voor het eerst onderzocht worden. Wat blijkt? Het werkt. De consumptie van frisdranken daalde aanzienlijk en dit voornamelijk bij de armsten. De resultaten zijn bovendien gelijklopend met het gedrag van mensen bij het invoeren van bijvoorbeeld een substantiële tabakstaks.

“A 10 percent tax is right at that cusp of where you might start to get changes in consumption. A 20 percent tax would be even better.”— Kelly Brownell, Duke University

Twee belangrijke voorwaarden zijn dat de prijs reeds op het product verhoogd moet zijn (in de V.S. en Mexico wordt bijvoorbeeld soms pas aan de kassa BTW aangerekend) en dat de sprong aanzienlijk moet zijn. Aan beide voorwaarden werd in Mexico voldaan want de prijs ging naar boven met 10%. Dit is minder dan de 20% die specialisten suggereren, maar hoger dan de huidige suikertaks van zo’n 2%.

Wat zijn nu de resultaten?

De Universiteit van North Carolina deed onderzoek samen met de Mexicaanse Dienst voor Volksgezondheid en publiceerde recent hiervan de resultaten. Belangrijkste conclusie_ het jaar na de invoering daalde de verkoop van frisdranken gemiddeld met zo’n 6% en steeg de verkoop van andere dranken (voornamelijk water) met 7%. Opvallend is ook dat de daling groter werd tegen het einde van de onderzochte periode. Zo verkocht men in de laatste onderzochte maand (december 2014) maar liefst 12% minder suikerdranken t.o.v. een jaar eerder (december 2013). De daling was nog sterker bij de laagste inkomens. Zij consumeerden bijvoorbeeld 17% minder in die laatste onderzochte maand.

Of dit een direct effect zal hebben op de gezondheid blijft een moeilijkere vraag omdat het eigenlijk te vroeg is om dit te zeggen. Zo zag men dat mensen mensen soms hun frisdranken ruilden voor fruitsappen die eigenlijk eenzelfde aantal calorieën bevatten. Anderen verkozen dan weer vaker water als drank maar kochten meer ijscrème. Het zal dus nog even duren voor onderzoek de impact echt kan meten op de gezondheid, maar de originele doelstelling wordt alvast wel bereikt.