Hoe globaal is circulaire economie?
Op dinsdag 9 september ontving Plan C de Nederlander Herman Wijffels, hoogleraar ‘duurzaamheid en maatschappelijke verandering’.
Plan C is het transitienetwerk duurzaam materialenbeheer Vlaanderen, of een club (of community, dat klinkt hipper) van innovatieve ondernemers, denktanken, academici, overheden… Ze durven de problemen van schaarste op vlak van grondstoffen, energie, ecologie onder ogen te zien maar willen liever geen plan B opmaken. Ze schakelen dadelijk over op een plan C, een transitie of overgang naar een nieuwe economie in een nieuwe samenleving.
Op dinsdag 9 september ontving Plan C de Nederlander Herman Wijffels, onvervalst econoom en bankenman, CDA formateur, 13 jaar lang voorzitter van Rabobank, Nederlands bewindvoerder van de Wereldbank enz… Niet echt een wollen sok dus, maar vandaag wel hoogleraar ‘duurzaamheid en maatschappelijke verandering’.
Zijn verhaal was inspirerend, en verenigde ideeën over circulaire economie met De Ondergang van Jared Diamond (warm aan te bevelen), met het belang van coöperaties en van crowd funding, met het uitputten van méér dan één planeet op méér dan één domein, met peak-oil, 3D printen, urban mining, product-dienstcombinaties en met alle andere hete thema’s van het huidige duurzaamheidsdebat. Alles is wel al eens gezegd, en bij de meeste deelnemers wel al gekend, maar het belang zit hem erin wie dit zegt. De Nederlandse Al Gore wordt hij genoemd, en daar is wel iets van aan.
Boeiend werd het vooral toen hij en het publiek in debat gingen met een panel Vlaamse experts, waaronder Ivan Van De Cloot, hoofdeconoom van de denktank Itinera en mediafiguur. Van De Cloot gaf als voorbeeld van circulaire economie aan hoe een jeansmerk oude jeans inzamelde om de vezels in nieuwe jeansproducten te herwerken. Dit is goed te doen omdat de containers die vanuit China komen anders sowieso leeg moeten terugkeren. Waarom ze niet vullen met oude jeans en zo de circulaire economie versterken?
Bij mij werkte deze uitspraak als een horzelsteek. Dit is nu net waar circulaire economie niet om draait. Van De Cloot gaf aan dat er een goudmijn klaar ligt voor wie de lege China-containers weet te vullen.
“Graag een reactie op de containers van mijnheer Van De Cloot die inderdaad niet volledig kunnen gevuld worden met oude jeans en met papierpulp. Maar geen nood, we hebben nog veel meer afval dan dit, waarmee we containers kunnen vullen. Misschien kunnen we zelfs een nieuw soort driehoekshandel opzetten. Producten komen vanuit China naar ons, ons afval gaat naar Afrika, en de grondstoffen gaan van Afrika naar China. Uiteraard is dit niet het soort circulaire economie waar ik van droom.”
Van de Cloot pruttelde even tegen, maar ik had de micro. :-)
“Het lijkt me een kenmerk van circulaire economie te leiden tot minder heen en weer slepen van materialen over de wereldbol. Voor energie zal dit probleem in de jaren 2030 opgelost zijn…”
Inderdaad had Herman Wijffels aangekondigd dat in de jaren 30 van de 21ste eeuw de zonnepanelen wellicht zo efficiënt zullen zijn dat er geen andere energiebronnen meer nodig zullen zijn. Dus ook geen olie en steenkooltransporten, maar enkel lokaal gewonnen zon. Ik hoop dat dit waar wordt.
“… maar ook voor materialen gaat dit op. Er wordt gezegd dat Europa in het bijzonder arm is aan mijnen en grondstoffen, maar urban mining en ook landfill mining zijn bij uitstek lokale activiteiten. Circulaire economie wil echter ook zeggen dat de relatie met de klant circulair wordt. Geen lineair verhaal meer van verkopen, kopen en de kous is af. Circulaire economie werkt met leasing, met product-dienst combinaties en met een nauwe klantenrelatie doorheen de gebruiksfase van het goed. Dit vraagt een nabijheid van producent en consument, ook ruimtelijk. Volgens mij zal de circulaire economie van de toekomst dan ook veel minder geglobaliseerd zijn dan het huidige model, en zullen er dan ook veel minder China containers rondreizen.”
“Hear Hear”, zei Herman Wijffels, als in een Brits parlement. “Ik zou het niet beter kunnen zeggen, dit vat de gehele namiddag samen”. Natuurlijk zat ik te glimmen. Met steun van zo’n grootheid als Herman was het debat snel gevoerd en vond Ivan het beter niet te reageren. Dadelijk erna startte de receptie, om alles nog eens na te kaarten. Hoe moeilijk is het toch voor traditionele economen om de nieuwe concepten te vatten en de nieuwe wind te vangen, maar hoe hoopvol voor bedrijven, starters en ondernemers die wel te volle circulair durven denken.