Zijn academici en economisten dan toch groene revolutionairen?

Niemand verwacht wereldschokkende uitspraken wanneer economisten van de Freie Universität Berlin en hun collega’s, uitgenodigd op het Sustecon congres, zich buigen over het thema duurzaamheid (sustainability) en economie. Economisten, is dat niet dat slag van mensen dat pseudowiskundige theorieën ontwikkelt om de onzichtbare hand haar werk te laten doen en uiteindelijk toch voor de markt kiest als enig mogelijke waarheid? Het was misschien een klein vooroordeeltje toen ik naar Berlijn trok om er mijn formule voor het berekenen van ontkoppeling (zie kader) te gaan voorstellen.

De sfeer bleek echter veel opener te zijn dan verwacht. Ik ben workshops gewend waarin industriefederaties, overheden, consultants en af en toe een enkele NGO het woord nemen en naar voorzichtige compromissen zoeken die het belang van de eigen achterban maximaal behouden. Niet zo in Berlijn, hier enkel academici en een grote groep NGO mensen, en allemaal opvallend eensgezind progressief. Academici, ik herzie mijn mening, zelfs economische academici, zijn slimme mensen die durven nadenken en tot de kern van de zaak doorstoten, wars van elke korte-termijnoverweging.

Ter illustratie heb ik een bloemlezing uitspraken verzameld. Lees ze als poëzie, stuk voor stuk aforismen en haiku’s die men op de tong kan proeven om achteraf te zeggen: ja inderdaad, zo is het… Ik heb ze in het Engels behouden, de taal waarin ze geformuleerd werden.

Over duurzaamheid:

‘sustainable development: development means a commitment to wellbeing for every-one. Sustainable means not at the cost of future generations.’

Dus hier geen lezing die “profit” gelijkschakelt met of in balans legt met “people” of “planet”. Neen, de basis voor duurzame ontwikkeling is welzijn voor allen.

Over groene oplossingen:

‘Bioplastics: a junk changing from heroin to crack’

Inderdaad, ook plastiek van biologische oorsprong blijft plastiek en daardoor een milieuprobleem.

‘Dissemination of green solutions is successful, as long as it is cheap and easy.’

Echt niet cynisch bedoeld.

Over David en Goliath

‘Transition can be split up in Emerging Davids and Greening Goliaths’

Davids zijn de kleine niche-spelers, startups met een innovatief groen idee die hun weg moeten vinden naar de bredere markt. Goliaths zijn de gevestigde grote bedrijven die meer ambitie moeten tonen dan enkel greenwashing. Beide zijn nodig om tot een succesvolle transitie te komen, al zullen vooral de Goliaths het lastig hebben.

‘Corporate social responsibility (CSR) is relevant for HR, job satisfactory and retention.’

Eentje voor onze werkgevers.

Over het frisse van de sustainable development goals

‘Sustainable Development Goals articulate the beyond-GDP agenda’.

Voor de eerste keer worden er meetbare afrekenbare doelstellingen opgelegd die het lef hebben verder te gaan dan economische groei.

Over de huidige economische mythe

‘One of the biggest myths is that money follows fixed economic laws – we invented money, so everything is re-negotiable. Let us re-invent economics and money’

Niet vergeten, we zitten hier op een congres van economie-professoren en academici. En allen waren ze het er mee eens dat hun vakgebied misschien gewoon een grote mythe is.

‘Ethics and philosophy need to come at the forefront of the debate’.

Over hoe niet alles door economische rationaliteit en rendement kan bepaald worden als we transitie willen bewerkstelligen.

Over de aard van de transitie

‘We need systemic green innovation and this will not come out of itself. It may happen on accident but only if it makes profit. This is insufficient to realise the sustainable development goals. There is an urgent need for politics.’

Het primaat van de politiek boven de economie, een heel fris geluid.

‘What could governments do to create a driving force as an alternative to, or stronger than, profit? Where can they get the power to do so? And if they do not have this power, how could civil society gain such power?’

Een deel van het antwoord op deze vraag is fiscaliteit en prijsstrategieën, wetgeving, een groen publiek aankoopbeleid. Vooral op dat laatste vlak onderschatten overheden vaak de reële impact die ze kunnen hebben op de economie van hun land.

‘The sustainability transition is different from other disruptive transitions because it is needed, unlike steam ships or mobile phones. We could have gone on with sailing and fixed phones. For sustainability transition policy is at the beginning, and this is new.’

Normaal is politiek een volgertje, maar nu heeft het geen keuze, het moet voorop lopen. Hopelijk vinden we hier de juiste politici voor.

Over bouwen en afbreken

‘Transition (historically seen) takes about 40 to 50 years. Time we do not have. Therefore policy should actively destabilise the actual system. Policy should be about creation and destruction’.

Een verhaal dat doet denken aan Shiva, in het hindoeïsme de grote god van de vernietiging, maar wiens naam ‘welzijn’ betekent. Beleid moet niet alleen opbouwen, kansen geven aan groene groeiers, maar ook vernietigen. Actief de huidige systemen destabiliseren, de Goliaths aan het wankelen brengen zodat de Davids kunnen doorbreken. Een voorbeeld dat gegeven werd is de ban in Noorwegen op fossiele voertuigen vanaf 2025. Als dat geen hoopgevende vernietiging van het huidige mobiliteitssysteem is…

Heerlijk vond ik het, academici, weldenkende mensen die vanuit hun analyse komen tot dergelijke revolutionaire praat. Daar hebben we meer van nodig.