Zeven bedrieglijke praktijken die consumenten bij de neus nemen, moeten op de schop

Actievoerders roepen het Europees Parlement op om een zwarte lijst van zeven bedrijfstactieken te verbieden die de keuze van consumenten om duurzaam te winkelen belemmeren.

Consumenten in de hele EU willen graag hun milieu-impact verminderen: uit gegevens blijkt dat meer dan de helft duurzaamheid in gedachten houdt bij het winkelen. Al kan het een uitdaging zijn om de meest milieuvriendelijke producten te identificeren: of het nu gaat om het plakken van ongefundeerde duurzaamheidslabels op hun artikelen, het beweren dat een product koolstofneutraal is of het introduceren van een verborgen kenmerk dat de levensduur van een apparaat beperkt, veel bedrijven gebruiken allerlei tactieken om ons te laten geloven dat hun aanbod het groenste is - zelfs als dat niet het geval is.

Om dit probleem aan te pakken werkt de EU aan een nieuwe wet die de consument mondiger moet maken door deze praktijken te verbieden.De komende weken zal het Europees Parlement zich over de wet uitspreken. Hier is een zwarte lijst van de zeven belangrijkste misleidende praktijken die zij zouden moeten verbieden.

Tegen greenwashing: hoe consumenten mondiger maken in de groene transitie

Miriam Thiemann en Orla Butler van de European Environmental Bureau hebben enkele aanbevelingen voor de Europese Commissie dat werkt aan een voorstel om de Europese consument beter te wapenen tegen greenwashing.

Zeronaut.beMiriam Thiemann

1. Klimaatneutrale mythes

In tijden van klimaatcrisis worden steeds meer producten en diensten verkocht als 'klimaatneutraal', 'klimaatpositief' of iets dergelijks: we vinden dergelijke claims in veel sectoren, van voedsel en kleding tot vluchten en hele bedrijven.

Klimaatneutraliteit is echter onmogelijk te realiseren op product- of bedrijfsniveau. Bovendien zijn deze claims in de meeste gevallen niet gebaseerd op daadwerkelijke emissiereducties, maar op de aankoop van compensatiecredits. Dit is om vele redenen zeer problematisch: zo werd onlangs bekend dat 90% van de credits die door 's werelds grootste creditprovider Verra worden verkocht waardeloos zijn.

Hetzelfde geldt wanneer producten of hele bedrijven beweren dat ze in de toekomst (bijvoorbeeld over 30 jaar) klimaatneutraal zullen worden, zonder enige concrete toezegging of gevolgen als de belofte niet wordt nagekomen.

In het algemeen misleiden klimaatneutraliteitsclaims consumenten om te geloven dat producten of diensten geen of een verminderd effect op het klimaat hebben, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval is.

2. Vage en ondoorzichtige claims

Consumenten worden blootgesteld aan een overvloed aan groene claims, zij het via expliciet geschreven geloofsbrieven, logo's of het gebruik van kleuren en design in een product of de verpakking ervan: uit een recente inventarisatie van meer dan 1000 producten bleek dat 80% ervan een groene claim bevatte.

Dit kan zeer verwarrend zijn en in veel gevallen is het onterecht. Veel van de claims zijn bijvoorbeeld te vaag en ondoorzichtig om betrouwbaar te zijn. Zeer algemene groene claims zoals "groen", "eco" en dergelijke moeten worden verboden, tenzij de duurzaamheid van het hele product of de dienst wordt aangetoond door de meest ambitieuze certificeringen zoals het EU-Ecolabel.

Bovendien mogen milieuclaims alleen worden toegestaan als er een relevante beoordelingsmethode op EU- of nationaal niveau is vastgesteld om de claim te rechtvaardigen. Anders kunnen bedrijven hun groene reclame baseren op methoden die niet geschikt zijn om hun bewering te staven. Zo heeft de Noorse Consumentenautoriteit onlangs vastgesteld dat de Higg Material Sustainability Index, die door de textielindustrie vaak wordt gebruikt om duurzaamheidsclaims te onderbouwen, consumenten misleidt.

Terwijl veel vage en misleidende labels een kwestie van greenwashing zijn, is "sociaal wassen" ook zeer problematisch: "eerlijk geproduceerd" of "sociaal rechtvaardig" zijn een groeiend probleem en zijn even misleidend. Voor zowel milieu- als sociale claims zouden daarom dezelfde strenge regels moeten gelden.

3. Zinloze labels

De EU-markt kent meer dan 200 eco-labels - zonder alle voedselkeurmerken mee te tellen. Zijn ze allemaal transparant, ambitieus en uniek? Helaas niet.

De ongecontroleerde wildgroei van eco-labels druist in tegen het eigenlijke doel van groene labels: de consument de weg wijzen naar echt duurzame keuzes.

De ongecontroleerde wildgroei van eco-labels druist in tegen het eigenlijke doel van groene labels: de consument de weg wijzen naar echt duurzame keuzes.

De Europese Commissie heeft terecht betere regels voorgesteld om duurzaamheidskeurmerken transparanter en betrouwbaarder te maken en stelt bijvoorbeeld voor dat elk keurmerk moet worden ondersteund door een degelijke certificeringsregeling.

Om doeltreffend te zijn, moeten dergelijke regelingen ook garanderen dat hun eisen openbaar zijn, onafhankelijk zijn ontwikkeld en ambitieus zijn in vergelijking met de status quo, en dat het toezicht op de naleving wordt gecontroleerd door een derde partij, onafhankelijk van de eigenaar van de regeling en de handelaar.

Om ervoor te zorgen dat deze regels uiteindelijk worden toegepast, zou de EU een witte lijst van keurmerken kunnen opstellen: dit zou betekenen dat duurzaamheidskeurmerken pas kunnen worden gebruikt nadat een EU-autoriteit heeft bevestigd dat zij voldoen aan de regels voor certificeringsregelingen, waardoor het voor zowel bedrijven als markttoezichtinstanties gemakkelijker wordt betrouwbare keurmerken te identificeren.

Paint the town green: the EU Ecolabel turns 30 - META

The EU Flower, or EU Ecolabel, turns 30 today. To celebrate its anniversary, Miriam Thiemann and Blanca Morales take a look at what the label stands for and the role it plays to guide consumers and EU policy alike. Three decades ago, on 23 March 1992, the EU Ecolabel regulation was officially laun…

METAMiriam Thiemann

4. Vroegtijdige veroudering: oneerlijk in alle omstandigheden

De levensduur van een product is een essentieel onderdeel van de ecologische waarde ervan. Maar al te vaak beperken fabrikanten die levensduur opzettelijk tot onder wat technisch mogelijk zou zijn, om de aankoop van nieuwe producten te stimuleren: dit wordt geplande, vroegtijdige veroudering of ook wel 'planned obsolescence' genoemd en is vandaag de dag zorgwekkend wijdverbreid, vooral als het gaat om elektronica.

Hoewel deze praktijken moeilijk te bewijzen zijn, variëren de voorbeelden van het gebruik van plastic onderdelen van lage kwaliteit in apparaten die na een bepaalde periode verslijten, tot printers die een serviceboodschap aan het einde van hun levensduur weergeven zodra hun moeilijk te vervangen inktkussens verzadigd zijn. Sommige printermerken zijn al beboet voor dergelijke misleidende praktijken.

Dit mag dan winstgevend zijn voor bedrijven, de consument en het milieu betalen uiteindelijk de rekening voor deze wegwerpproducten. Het is daarom van groot belang om alle vormen van vroegtijdige veroudering te verbieden.

5. Leep gebruik van software

Ook software kan gebruikt worden om de levensduur van een product te beperken. Veel bedrijven doen dit door software-updates te leveren die de prestaties van een apparaat vertragen, of door niet de nodige updates te leveren om het product te laten functioneren - zelfs als de hardware nog perfect werkt. Dit gebeurt vaak te vroeg, waarbij grote merken slechts enkele jaren softwareondersteuning bieden, zelfs voor apparaten als tv's en wasmachines, die veel langer mee zouden moeten gaan.

6. Dure reserveonderdelen: wanneer reparaties meer kosten dan een gloednieuw apparaat

Door kapotte apparaten te repareren kunnen kostbare hulpbronnen worden bespaard en milieueffecten worden beperkt, en het zou ook economisch zinvol moeten zijn voor de consument - toch is het te vaak duurder om een apparaat te repareren dan om het te vervangen.

Dit komt doordat apparaten vaak zo zijn ontworpen dat alleen onderdelen van de oorspronkelijke fabrikant kunnen worden gebruikt om het product te repareren. Dit geeft fabrikanten volledige controle over de prijs van reserveonderdelen, als ze al besluiten die te leveren: er is geen open, concurrerende reparatiemarkt. Daarom blijkt het goedkoper om een smartphone volledig te vervangen, zelfs als hij alleen maar een snelle batterijvervanging nodig heeft.

7. Blokkeren van onafhankelijke reparatie of eigen reparatie

Consumenten worden al te vaak afgeschrikt om hun toestellen zelf te repareren, door praktijken van fabrikanten die reparaties buiten het netwerk van de oorspronkelijke fabrikant blokkeren.

De tactieken kunnen bestaan uit het weigeren een product te repareren dat eerder buiten het netwerk van de fabrikant is gerepareerd. Dit is het geval voor de "garantie-stickers" op laptops die gebruikers ervan weerhouden hun eigen apparaat zelfs maar te openen.

Een andere bedrieglijke praktijk die onafhankelijke reparateurs en eindgebruikers ervan weerhoudt hun apparaten te repareren is part-pairing: hierbij wordt een reserveonderdeel in serie gezet met een code waartoe alleen een fabrikant toegang heeft, en wordt dit onderdeel vervolgens aan een compleet apparaat gekoppeld. Wanneer iemand anders dit onderdeel probeert te vervangen, kan het apparaat het onderdeel als niet-origineel herkennen en bepaalde functies blokkeren via pop-ups die niet kunnen worden verwijderd. Dit betekent dat gebruikers niet vrij kunnen kiezen wat ze met hun apparaat doen.

Tijd om de rollen om te draaien

Al deze strategieën zijn oneerlijke handelspraktijken die consumenten misleiden in plaats van hen sterker en vrijer te maken.

Dit voorjaar krijgt het Europees Parlement de kans om de rollen om te draaien, met de komende stemming van de Commissie interne markt eind maart en de verwachte plenaire stemming in april: het is tijd om de macht terug te geven aan de consumenten door de door de Europese Commissie voorgestelde wet te versterken en deze praktijken op een zwarte lijst te zetten.