Waarschuwing: El Niño komt.

Vissers uit Peru kenden het fenomeen al lang voor de wetenschap er een verklaring voor vond. Er waren steeds wederkerende periodes dat de visvangst op een bepaald moment dramatisch achteruit ging. De vissers merkten dat het water warmer was dan normaal. Hierdoor verdwenen de scholen ansjovis uit hun oorspronkelijke visgronden naar kouder meer voedselrijk water. De boten bleven leeg. Het was steeds rond Kerstmis dat dit fenomeen plaatsvond en daarom noemden de vissers het “El Niño”, “Het Kind” ter ere van het Kerstekind.

Het jongetje en het meisje

In ‘normale’ omstandigheden zijn er krachtige passaatwinden die van Oost (Peru) naar West (Indonesië) waaien. Door die aanhoudende winden ontstaat er een oceaanstroming waarbij water ‘weggeblazen’ wordt van Peru. Hierdoor kan er dieper kouder water naar boven komen (opwelling) terwijl langs Indonesië het warm water ‘opstuwt’. Dat koud water uit de diepte brengt veel voedingsstoffen mee naar het oppervlak waardoor vissen en uiteindelijk de vissers goede tijden meemaken. Deze oceaanstroming noemen we ‘La Niña’, ‘het meisje’.

Het temperatuurverschil tussen het opgestuwde warme water in het westen en het koude opwellende water in het oosten is de motor waardoor de passaatwinden blijven waaien.

Maar soms sputtert die motor… de passaatwinden verzwakken of vallen soms helemaal weg. De oceaancirculatie van oost naar west valt stil en het water voor de kust van Peru warmt op bij gebrek aan ‘opwelling’ van koud voedselrijk water uit de diepte. De vissen vertrekken en de boten blijven leeg. ‘El Niño’, het jongetje is gearriveerd.

Het komen en gaan van beide kinderen noemen we ENSO: el Niño – la Niña – Southern – Oscillation. De gevolgen van dit natuurverschijnsel gaan veel verder dan lege of volle vissersboten. Een El Niño zorgt voor een wereldwijde impact op het weer. Klimaatopwarming doet daar nog een schepje bovenop.

ENSO en klimaatopwarming.

We hebben geluk gehad de afgelopen 3 jaar. Drie jaar op een rij hadden we een ‘La Niña’, de koude fase van de ENSO. Hierdoor werd een deel van de klimaatopwarming getemperd, gemaskeerd. Het koude zeewater zorgt voor afkoeling en kouder water kan ook meer CO2 opnemen. De uitzonderlijke “triple dip La Niña” zorgde er dus voor dat de planeet minder snel opwarmde en dat de jaarlijkse toename van CO2 in de atmosfeer wat minder was.Bij de warme fase van de ENSO, de ‘El Niño’, gebeurt het omgekeerde: meer klimaatopwarming vanwege het warmere water voor Peru en minder CO2-opname door het warmere water dus grotere stijging van atmosferisch CO2.

Het zal dan niet verbazen dat het record warm jaar 2016 een jaar was met en El Niño in de hoofdrol: “According to WMO’s State of the Global Climate reports, 2016 is the warmest year on record because of the “double whammy” of a very powerful El Niño event and human-induced warming from greenhouse gases.”

Datzelfde WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) waarschuwt dat de kans groot is dat er een El Niño op komst is. Waarschuwing: Het kind komt: “We just had the eight warmest years on record, even though we had a cooling La Niña for the past three years and this acted as a temporary brake on global temperature increase. The development of an El Niño will most likely lead to a new spike in global heating and increase the chance of breaking temperature records,” aldus WMO Secretary-General Prof. Petteri Taalas

Het kind komt

De kans dat we afsteven op een El Niño is groot maar hoe sterk dit verschijnsel gaat zijn is moeilijker te voorspellen. Mocht het een stevig exemplaar zijn dan kan de grens van 1,5°C opwarming tijdelijk doorbroken worden en krijgen we een voorproefje van hoe een anderhalve graad warmere wereld er uit zou zien. Professor Adam Scaife, hoofd van 'long-range prediction' bij de UK Met Office stelt:

“It’s very likely that the next big El Niño could take us over 1.5C. The probability of having the first year at 1.5C in the next five-year period is now about 50/50.”

De kans dat krachtige El Nino’s steeds meer en meer kunnen optreden neemt toe met verdere klimaatopwarming. Michael McPhaden van NOAA’s Pacific Marine Environmental Laboratory zegt daarover het volgende:

“Extreme El Niño and La Niña events may increase in frequency from about one every 20 years to one every 10 years by the end of the 21st century under aggressive greenhouse gas emission scenarios. The strongest events may also become even stronger than they are today.”

Klimaatopwarming = Oceaanopwarming

We vergeten het maar al te vaak. Dat meer dan 90% van de door ons veroorzaakte opwarming opgenomen wordt door de oceanen. Water is nu eenmaal een betere warmtegeleider dan lucht, de atmosfeer. Afgelopen april werd een nieuw temperatuurrecord bereikt voor de oceanen. Dit bedroeg 21,1°C, 0,1°C meer dan dat van 2016, het warmste jaar tot dusver.

“The ocean temperature spike — recorded by NOAA and probably the highest in more than 100,000 years — coincides with other warming trends. For example, in the Southern Hemisphere, the sea ice extent hit a new all-time low in February 2023. The ocean absorbs about 90% of the extra heat in the climate system resulting from global warming.”

In een recent stuk in het gereputeerde vaktijdschrift ‘Nature’ waarschuwden wetenschappers dat de combinatie van uitzonderlijke warme oceanen met een El Niño een ramp kan veroorzaken voor het zeeleven: ‘Andrew Leising, an oceanographer at the Southwest Fisheries Science Center of the US National Oceanographic and Atmospheric Administration (NOAA) in La Jolla, California, expects to see unusually warm waters in the Pacific off the west coast of the United States during the summer and autumn. If the El Niño develops as expected, he adds, “this could create a situation like 2014 to 2015, when we got smacked by the Blob heatwave”, a particularly big and damaging marine heatwave.”’

El Nino en wij

Welke mogelijke gevolgen kunnen we verwachten als ‘het kind’ komt. Volgens het WHO werden meer dan 60 miljoen mensen getroffen door de vorige El Niño van 2016. “Severe drought and associated food insecurity, flooding, rains, and temperature rises due to El Niño are causing a wide range of health problems, including disease outbreaks, malnutrition, heat stress and respiratory diseases.”

Een stevige El Niño veroorzaakte ook droogte in het Amazonegebied. Hierdoor wordt er minder CO2 opgenomen door het regenwoud zodat dat een groter deel van onze uitstoot in de atmosfeer belandt.

Gelukkig zijn voor ons de gevolgen minder dramatisch, enkel de kans op een strengere winter neemt toe. Neem deze laatste zin met meer dan een korreltje zout.