Tree Time in Schotland

Van kindsbeen af heeft Schotland mij gefascineerd, omdat het zoveel folklore en natuur herbergt. Mijn mama was een fan van de film Rob Roy, het historische filmepos uit 1995 met Liam Neeson, en ik heb die dus vaak gezien. Sindsdien lees ik heel wat over Schotland en verwerk ik die kennis ook in enkele van mijn verhalen. Veel kennissen zijn ook niet verbaasd dat ik een grote fan ben van de serie Outlander, maar ze zijn wel verbaasd dat ik Schotland tot nu toe enkel in mijn verbeelding had bezocht.

Recent had ik in het licht van de klimaatcrisis ook berichten zien passeren dat Schotland toch een pionier is. Het land heeft zich bijvoorbeeld voorgenomen om jaarlijks 10.000 ha bos aan te planten, las ik op de website van Scottish Forestry. Aangezien ik bijna klaar ben met mijn huidige project, wou ik toch wat inspiratie en zaadjes voor een volgend avontuur zoeken, en besloot ik van mijn week vakantie een inspiratietrip voor mezelf te maken in het land dat al jaren op me wacht.

Een jonge boom is als een baby

Ik arriveerde in het hart van Cairngorms voor de storm Dennis aan land kwam. Met Andy, een lokale gids, verkende ik de heidelandschappen, de veen- en turfgebieden en de bossen van deze streek, allemaal prachtige koolstofreservoirs die zeker beschermd moeten worden. Andy vertelde over enkele geweldige initiatieven waarbij ze nieuwe bomen planten.

Toen ze in Schotland met herbebossing begonnen, legde hij uit, wilden ze de bossen zichzelf laten herstellen, maar het probleem is dat er al menselijke beïnvloeding is geweest. Je hebt menselijke ingrepen nodig die de vorige menselijke ingrepen, zoals de introductie van hertenjachtparken in het Victoriaanse tijdperk, “compenseren”.

Bomen planten kan je vergelijken met een baby ter wereld brengen, dat houdt daar ook niet op.

Hij toonde enkele jonge dennenboompjes waar herten van hebben gesmuld. Te veel herten, zei hij, zijn een bedreiging voor veel jonge bomen hier. Je kan niet zomaar bomen planten, besefte ik nog eens. Je moet er ook energie in steken, zodat ze overleven.

Nog eens, ja. Enkele weken eerder gidste ik ook een bosbad aan twee Bhutanezen. Ik wist al dat hun land bekend staat voor records in bomen planten. Wat ik niet wist, en dat voegden de Bhutanezen snel toe, is dat niet alleen bomen planten belangrijk is. Er is een gezonde competitie tussen schoolkinderen om de bomen die ze hebben geplant, zo lang mogelijk in leven te houden.

Bomen planten is niet genoeg. Bomen planten kan je vergelijken met een baby ter wereld brengen, dat houdt daar ook niet op. Je kan dat kind de eerste jaren nog niet aan zijn lot overlaten. Ik vond dat mooi. Vaak denken we bij duurzaamheidsstrategieën alleen aan nieuwe dingen planten en bouwen, maar er daarna voor zorgen, is even belangrijk.

Edinburgh: een stad van straatbomen

Met straatbomen is het zelfs nog complexer. Al diegenen die in de Schotse hoofdstad zijn geweest, hebben opgemerkt hoeveel parken en bomen er zijn. Naar het schijnt, las ik tijdens mijn treinreis van Aviemore naar Edinburgh op een website van Tree Time, zijn er meer straatbomen dan burgers. Straatbomen maken de lucht schoon, beperken overstromingen, houden de burgers koel in de zomer en warmer in de winter, verbeteren onze gezondheid en zorgen ervoor dat de wilde dieren in de stad een thuis hebben.

Aangezien ik zelf een beetje droevig ben over de verdwijning van straatbomen in Antwerpen zoals aan de Opera en de Keyserlei destijds, contacteerde ik hen om meer te leren over hun verdienmodel en wat werkte en niet werkte, welke partnerschappen ze hadden en waarom ze eigenlijk zoveel geld nodig hadden.

Ik moet toegeven dat ik een hip stadskantoor had verwacht, maar tot mijn verbazing leidde Google Maps me naar de rand van de stad. Ik stapte uit aan een van de laatste bushaltes van de lange rit uit het centrum en zag tot mijn verbazing dat ik een landweg door moest. Ik had toch beter mijn wandelschoenen aangetrokken.

Tussen de weilanden met de afschermende stenen muurtjes en meidoornhagen, over een modderige weg langs opgelapte boerderijen wandelen, gaf me toch wat energie.

Maar toen liet Google Maps me in de steek en beweerde dat de houten poort bij een jeneverbesstruik een kantoor was. Gelukkig zag ik snel een voorbijganger met hond, en vroeg hem waar ik het kantoor van Edinburgh & Lothians Greenspace Trust kon vinden. Hij wist het ook niet goed, maar wees naar een soort van gerenoveerde abdij honderd meters verder en zei dat daar wel kantoren gehuisvest waren.

Ik vond dit kleine avontuur wel iets hebben. Als je meer over bomen wil leren en/of duurzame verandering wil, moet je niet bang zijn om door wat modder te ploeteren, wind te trotseren en vooral vreemdelingen aan te spreken. Niet dat zij een kant-en-klaar antwoord hebben, maar ze kunnen je al in de juiste richting sturen.

Oude en verloren straatbomen

Elk jaar sterven in Edinburgh meer dan 1000 bomen of worden ze verwijderd, vertelde Richard van Tree Time, het nieuwe initiatief van Edinburgh & Lothians Greenspace Trust. Het duurt 30-50 jaar voordat een boom die vandaag de dag is geplant, zo groot is als een exemplaar van 150 jaren oud. Sinds 2011 is er in de stad een tekort van 650 straatbomen.

Als we in de toekomst volgroeide bomen in de hoofdstad willen zien, zo vertelde hij me, moeten we er elk jaar gemiddeld zo’n 6500 bomen planten. Bovendien kost de vervanging van een stadsboom meer dan die van een boom in een veld. De kosten kunnen wel eens tot 1500£ per boom oplopen. Verbaasd keek ik op. In België had mijn familie ook nieuwe bomen besteld, dus ik ken de prijs van jonge boompjes. Ja, het is heel complex, zei hij, want je moet ook rekening houden met alle kabels en pijpleidingen van nutsvoorzieningen die vaak in de grond steken.

Geld inzamelen bij bedrijven lukte niet echt

Door de vergrijzing van de bevolking gaat veel belastinggeld naar de pensioenen en de toenemende medische kosten, hij gelooft dat ze dit daarom alleen kunnen doen met donaties van het publiek.

Oorspronkelijk wilde TreeTime vooral bedrijven aanspreken. Richard toonde me een brochure die ze voor de afdeling maatschappelijk verantwoord ondernemen van grotere bedrijven hadden gemaakt, maar die vond weinig weerklank. Veel bedrijven zien het nut niet van meer straatbomen, want dat heeft geen direct effect op hun winst.

Je zou kunnen redeneren dat een gezondere stad voor gezondere werknemers zorgt, die voor betere werkresultaten kunnen leiden, maar er zijn veel factoren die de kettingreactie kunnen verstoren. Bovendien is er geen garantie.

Ondanks de aanwezigheid van groene ruimtes rondom hen, zetten veel burgers zich er niet (genoeg) voor in. Veel mensen zien zelfs niet “al het groen” van hun huis naar hun werk, omdat ze zo gehaast en gestrest zijn.

‘Blijf van onze bomen af’

Edinburgh & Lothians Greenspace Trust is ook al jaren bezig met burgerbetrokkenheid. Ze willen de fysieke en mentale gezondheid verbeteren door gebruik te maken van groene ruimtes en de betrokkenheid van de gemeenschap te vergroten om zo de waardering voor groene ruimtes te ontwikkelen.

In wijken waar mensen met een moeilijke sociale achtergrond wonen, worden bomen gevandaliseerd. Dat zorgt voor een vicieuze cirkel. Parken worden enge plekken waardoor er nog minder mensen komen die zorg dragen voor zichzelf én de natuur. Het Fonds werkt samen met gemeenschapcentra, want als je de transitie naar meer en duurzaam groen inclusief wil maken, moet je uit de milieububbel komen en ook met de sociale sector samenzitten.

De sociale sector organiseert in deze parken o.a. begeleide wandelingen voor immigranten en kweekt zo vertrouwen in de “ongewortelde” burgers om de natuur rondom hen te verkennen. Of ze laten de burgers van een wijk mee kiezen welke bomen geplant zullen worden.

Een leuk verhaal dat Richard met me deelde, was hoe een bewoner van een wijk die een slechte reputatie had, een verveelde jongere man aansprak die een boom aan het vandaliseren was. ‘Blijf van onze bomen af’. Een voorbeeld van “placemaking”, dat gebruik maakt van de troeven, de inspiratie en het potentieel van een lokale gemeenschap, met de bedoeling om openbare ruimten te creëren die de gezondheid, het geluk en het welzijn van de mensen bevorderen.

Liefdesbomen en verjaardagsinzamelingsacties

Hun actie is nog maar een half jaar bezig, maar ze hebben in deze eerste fase voldoende geld ontvangen om meer dan 40 bomen aan te planten.

Ook zien ze bij Edinburgh & Lothians Greenspace Trust dat de geëngageerde burger wel wil betalen voor meer straatbomen. Ze bieden nu verschillende pakketten aan sponsors en doen campagnes zoals een liefdesboom kopen voor valentijn. En ze spreken mensen aan om in plaats van een zitbank ter nagedachtenis van een gestorven geliefde aan de stad te schenken (Edinburgh staat vol zulke banken) om een boom te doneren.

Het verhaal van de gestorven persoon kan je dan ook op hun website lezen. Mensen kunnen 20 pond tot 5000 pond schenken. Hun actie is nog maar een half jaar bezig, maar ze hebben in deze eerste fase voldoende geld ontvangen om meer dan 40 bomen aan te planten. De meeste mensen doneren 20 pond, maar iemand heeft al 5000 pond gegeven. Sommige mensen doneren hun tijd om te planten, anderen schenken geld of andere middelen, en dat is allemaal ok.

In België kan je ook bomen doneren. Dit jaar organiseerde ik zelf op facebook een verjaardagsinzamelingsactie voor BOS+. Ik wil geen fysieke geschenken, zei ik tegen vrienden, maar jullie mogen het geld doneren aan een organisatie die meer bos in Vlaanderen en Latijns-Amerika aanplant. Veel vrienden vonden dat zelfs leuker en gemakkelijker. Zo is er ook Kadoboom, een initiatief van Ondernemers Zonder Grenzen voor meer bomen in de Sahel.

Deze blog is al een eerste Schots zaadje dat ik in Vlaamse bodem plant en ik nodig je uit om me te contacteren als je graag zoiets als Tree Time in Vlaanderen wil introduceren. Ik wil niet alleen op tree time gaan met Schotse straatbomen…

Wendy is een bosbadgids en blogt over haar wereldwoude avonturen en reflecties op haar instagram account en haar website www.woodwidewebstories.com. Daarnaast is ze academicus, Bold Brander en betrokken bij projecten om burgers in de Vlaamse circulaire economie te betrekken.