Paniekvoetbal na het IPCC-rapport? Circulaire economie vormt pijlsnelle counter

Paniekvoetbal na het IPCC-rapport? Circulaire economie vormt pijlsnelle counter
Photo by Mika Baumeister / Unsplash

De afgelopen week zal ongetwijfeld de geschiedenisboeken ingaan. In aanloop naar de Klimaattop in Glasgow (COP26) later dit jaar publiceerde het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het eerste deel van haar zesde voortgangsrapport over de staat van ons klimaat.

Het rapport telt bijna 4000 pagina’s en steunt op het werk van vele duizenden wetenschappers. Hun oordeel is vernietigend: onze planeet warmt steeds sneller op door toedoen van de mens.

Zelfs in het meest optimistische scenario, een klimaatneutrale samenleving, stevenen we halverwege deze eeuw af op een opwarming van 1,6 graden. Ter vergelijking: vandaag kennen we reeds een opwarming van 1,1 graden, met alle hittegolven, bosbranden en overstromingen van dien.

Slagen we hier niet in, dan schiet de temperatuur nog verder de hoogte in, vlot richting 3 tot 4 graden opwarming. Willen we überhaupt nog een kans maken op een leefbare planeet voor onszelf en onze (klein)kinderen, dan moeten we meteen radicaal het roer omgooien.

Diep in blessuretijd

Een rapport zoals dat van het IPCC doet duizelen en wanhopen tegelijkertijd. De uitdagingen zijn dan ook enorm.

De afgelopen dertig jaar werd de klimaatproblematiek ondanks alle wetenschappelijke inzichten en rapporten rustig op zijn beloop gelaten. Het mantra van de economische groei, weet je wel.

Nu dienen we wel in ijltempo de situatie recht te trekken.

Beschouw het als een voetbalmatch waar we diep in blessuretijd een 3-0 achterstand dienen op te halen én om te buigen in een voorsprong om door te gaan naar de volgende ronde.

Gelukkig is er ook nog hoop. We mogen ons niet laten verleiden tot paniekvoetbal, of zelf defaitisme. Door de vele decennia aan onderzoek weten we immers perfect wat we moeten doen om de klimaatramp te stoppen.

Of, om nogmaals voetbaltermen te hanteren: we hebben een resem aan counters klaar. Net zoals die van Courtois, De Bruyne, Meunier, Lukaku en Chadli tegen Japan op het WK in 2018.

Banenverlies vermijden

Eén daarvan is resoluut de kaart trekken van een volwaardige circulaire economie. Daarmee bedoelen we: een economie die gebaseerd is op het voorkomen van afval en het maximaal in leven houden van producten. Dat is mogelijk door massaal de kaart te trekken van hergebruik, herstel en deelinitiatieven.

Het klinkt logisch vanuit een duurzaamheidslogica, want een circulaire economie heeft een reductiepotentieel op het vlak van broeikasgassen tot wel 60 procent. Maar er is meer. Ook vanuit de logica van de arbeidsmarkt, houdt het steek.

In Vlaanderen willen we – en we zullen moeten – zo snel mogelijk naar een CO2-neutrale samenleving. Dergelijke shift zal onherroepelijk gepaard gaan met banenverlies in de meest vervuilende sectoren.

Het is een thema dat, begrijpelijk, bijzonder gevoelig ligt bij politici en de burger. We moeten dus niet enkel de CO2-teller op nul zien te krijgen, maar in een beweging ook een andere job zien te vinden voor pakweg Deborah, die achter de kassa van een fastfashionketen staat, of onderhoudstechnieker Tine, die werkzaam is een olieraffinaderij.

Transitie compenseren

Binnen een circulaire economie worden de producten en grondstoffen waar we op vandaag zo kwistig mee omspringen gelukkig omgetoverd in bijkomende jobs en tewerkstellingskansen. Een toonaangevende Britse denktank berekende recent nog dat er in het Verenigd Koninkrijk de circulaire economie makkelijk 450.000 bijkomende jobs genereren tegen 2035. Dat gigantische aantal is ruim voldoende om het banenverlies van een transitie op te vangen.

Ook dichter bij huis kwamen studies van onder meer het steunpunt circulaire economie (Vlaanderen) en Ex’Tax (Nederland) tot gelijkaardige conclusies. De studies tonen duidelijk aan dat er bijkomende jobs zullen ontstaan voor zowat alle profielen, van hoogopgeleide techneuten tot arbeiders die goederen inzamelen en sorteren.

Klaar voor de tegenaanval

Bovenstaande is in feite schitterend nieuws. Het toont immers aan dat we als overheid en samenleving allesbehalve schrik moeten hebben om het roer volledig om te gooien in de strijd tegen klimaatopwarming.

Door resoluut in te zetten op de verdere versterking en uitbouw van hergebruik, herstel en delen, verkleinen we onze ecologische voetafdruk drastisch en creëren we een heleboel nieuwe jobs.

Hoog tijd om onze innerlijke Courtouis, De Bruyne of Chadli los te laten

Hoe geraken we daar? Door een resem aan doortastende maatregelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan fondsen voor hergebruik en herstel, een BTW-vrijstelling voor deelactiviteiten, een lastenverlaging op arbeid in deze sectoren en het opheffen van het plafond op tewerkstelling binnen de sociaal circulaire economie.

Beste beleidsmakers, de oplossingen zijn gekend. Het is hoog tijd om de innerlijke Courtouis, De Bruyne of Chadli in jezelf los te laten en de tegenaanval in te zetten op de klimaatcrisis.

Joren Verschaeve werkt bij HERW!N, de koepelorganisatie voor sociaal circulaire ondernemers in Vlaanderen, als beleidsmedewerker circulair ondernemen.