Kijken naar een zingend konijn op tv terwijl de ijskappen smelten

Er was die vrijdagavond niet veel op tv. Ik keek naar een programma waar een politieke leider verkleed als konijn een duet zong met een individu verkleed als champignon. Dat beeld, dat surrealistische duet, deed me iets. Eerder op de dag werd een record verbroken. Op het referentie meetpunt op Mauna Loa (Hawaï) werd de hoogste CO2-waarde ooit opgetekend: 422,89 ppmCO2 als weekgemiddelde. Ondertussen, vandaag, worden ook de dagrecords verbroken met 423,84 ppmCO2 als (voorlopig) hoogste waarde ooit gemeten. Om in die ‘atmosfeer’ dan een politicus verkleed als konijn een liedje horen zingen, dat kwam binnen. Die 423 deeltjes CO2 per miljoen lijkt vrij abstract en misschien is een woordje uitleg nodig waarom ik zo van mijn melk was die vrijdagavond voor tv.

Snelheidsrecord

In het verre verleden deden er zich ook spectaculaire klimaatwijzigingen voor. Abrupte stijgingen in CO2 veroorzaakt door immense vulkaanuitbarstingen zorgde pakweg 50 miljoen jaar geleden (PETM) voor heel wat onheil. Door die plotse stijging van het CO2 kreeg vooral het leven in de oceaan rake klappen, er vond een heuse uitstervingsgolf plaats. Vooral de verzuring van het water en het gebrek aan zuurstof in de diepzee door het warmere water zorgde voor een massasterfte. Wetenschappers schatten dat het CO2 in de atmosfeer steeg a rato van 100ppm per miljoen jaar of 0,0001ppm per jaar. Vandaag bedraagt de jaarlijkse stijging een duizelingwekkende 2,5ppm per jaar. Dat is dus een supersnelle toename van CO2 en dus een versnelde opwarming.

Die ongeziene toename van CO2 zorgt voor een snelle klimaatopwarming waarbij het leven, ecosystemen, onvoldoende tijd hebben om zich aan te passen. Ze worden gepakt in snelheid:

“It is not just the dramatic nature of the changes that lie ahead – melting icecaps, rising sea levels and soaring temperatures – but the extraordinary speed at which they are occurring. Past transformations that saw planetary temperatures soar took millions of years to occur. The one we are creating will take only a few generations to take place. Either evolution speeds up 10,000-fold, which is an unlikely occurrence, or there will be widespread extinctions.”

De metingen op Mauna Loa laten ook een versnelling zien in de jaarlijkse stijging. Dat mag geen verrassing zijn aangezien we steeds meer en meer CO2 in de atmosfeer dumpen. In de jaren 60 bedroeg de jaarlijkse stijging minder dan 1ppm, de jaren 80 was het al 1,5ppm en vandaag stijgt het CO2 in de atmosfeer met 2,5ppm. Het gaat dus steeds sneller de verkeerde richting uit.

Wereld zonder ijs

De wereld 50 miljoen jaar geleden was in niets te vergelijken met de wereld vandaag. Het CO2 was ongezien hoog (1000ppm) en de continenten lagen nog niet waar ze vandaag liggen en het was er zo warm dat er krokodillen leefden in Alaska en er geen ijs aanwezig was op de planeet. Toch zijn er lessen te trekken uit de ‘plotse’ klimaatveranderingen uit dat verleden. De planeet koelde terug af en uiteindelijk verscheen er terug ijs op de zuidpool, op Antarctica. Wetenschappers kunnen het klimaat uit het verleden reconstrueren, ze kunnen inschatten hoeveel ijs er smelt bij een bepaalde hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Vandaag is de concentratie meer dan 420ppm CO2 en dat doet ijs smelten. Vooral Groenland verliest massa, is met andere woorden aan het smelten. Volgens de reconstructie zal de zeespiegel met meer dan 9 meter stijgen bij de huidige CO2-waarde:

“Using terminology of the Intergovernmental Panel on Climate Change Fourth Assessment Report IPCC AR4, we find it very likely (i.e., at 90% confidence) that long-term sea-level rise for sustained present-day CO2 forcing will be >6 m, and likely (68% confidence) that it will be >9 m. Through analogy with the geological record, this rise likely will be achieved through melting of the GrIS (Groenland) and WAIS (Westelijk deel van Antarctica) and possibly some portion of the EAIS (Oostelijk deel van Antarctica) (if sea level were to rise >14 m). However, it will take many centuries to get to these high levels. Given the typical mean rates of natural sea-level rises on multicentury timescales [1.0–1.5 cm⋅yr−1, with extremes during deglaciation of 5 cm⋅yr−1], our projection suggests an expected equilibration time of the Earth system to modern CO2 forcing of 5–25 centuries.”(3)

Het ‘goede’ nieuws: dat smelten van die gigantische ijsmassa’s gaat een tijdje duren, volgens deze studie tussen 500 en 2500 jaar. Er is nog ‘goed’ nieuws. Als we stoppen met extra CO2 in de atmosfeer te brengen dan stabiliseert de zeespiegel uiteindelijk boven de 9 meter. Blijven we, zoals vandaag, steeds meer en meer CO2 in de atmosfeer lozen dan zal uiteindelijk al het ijs op de planeet smelten (ook Antarctica) en zal de zeespiegel stijgen met ongeveer een onvoorstelbare 60 tot 80 meter. Uit de reconstructie blijkt dan vanaf 650ppm CO2 die ijsvrije planeet een feit is.

Boekhouding

Het is verleidelijk om vandaag te besluiten dat er nog een hele weg af te leggen is voor de planeet ijsvrij is en onherkenbaar wordt door die gigantische zeespiegelstijging. We zitten immers nog op dat veilige plateau tussen 400 en 650ppm CO2 waarbij de zee ‘maar’ 9 meter stijgt. Laten we eerlijk zijn: 9 meter is catastrofaal. En dan zijn er nog kantelpunten die een positieve feedback kunnen uitoefenen.

Vandaag is de uitstoot van dat extra CO2 bijna uitsluitend te wijten aan menselijke activiteiten en wordt bijna de helft van onze uitstoot opgenomen door planten en oceaan. Regenwouden zijn het meest voor de hand liggend: ze nemen CO2 op en zetten deze door fotosynthese om in biomassa. Maar zowel ontbossing en zeker verdere klimaatopwarming kunnen deze regenwouden doen verdwijnen. Bosbranden zullen al die biomassa omzetten in atmosferisch CO2:

“The global implications would be profound. The loss of the rainforest would cause a large-scale drying across the region. The circulation of the atmosphere could change in response, altering weather patterns around the world. And the Amazon has the potential to pour some 90 billion metric tons of carbon dioxide into the atmosphere as the forest dies off, the equivalent of several years of human-caused greenhouse gas emissions. (…) Declining rainfall, increasing drought and deforestation are chipping away at the rainforest’s strength to recover. How long it can keep holding on is the million-dollar question. The new study shows that an irreversible tipping point is inching closer — but it hasn’t arrived. And it’s still unclear how long it might take to get there. Once the threshold is actually crossed, though, the transformation of the Amazon could occur swiftly.”

Ook verder smelten van permafrost of uitdrogen van veengebieden geven een boost aan de uitstoot van broeikasgassen. Planten, bodems en oceanen kunnen dan plots veranderen van vriend (CO2 opslaan) naar vijand (CO2 uitstoten). Bij de huidige klimaatopwarming, bij 420ppm CO2, dreigen verschillende feedbacks in werking te treden wat het in de toekomst moeilijk kan maken om de boekhouding (opwarming beperken) te doen kloppen. Politici die zich verkleden in een zingend konijn of een andere die wakker ligt van ‘woke’, het lijkt allemaal zo surrealistisch wanneer weer eens een record werd verbroken op Mauna Loa. Politici hebben vooralsnog andere besognes.