Jacht op de vlammen. De brandende ecosystemen van Brazilië
Een team wetenschappers reed door Brazilië om te begrijpen hoe vuur, landbouw en ontbossing elkaar beïnvloeden in drie bosecosystemen. Reportage van Sarah Ruiz van het Woodwell Climate Research Center.
In augustus, midden in het brandseizoen, vertrok een team wetenschappers van het Woodwell Climate Research Center en het Amazon Environmental Research Institute (IPAM) naar Mato Grosso in Brazilië om militaire brandweerlieden te volgen in hun strijd tegen branden in drie verschillende biotopen: de Cerrado, de Pantanal en het Amazonegebied.
Branden kunnen vele vormen aannemen in Brazilië, soms per ongeluk aangestoken en soms opzettelijk. Sommige biotopen zijn geëvolueerd met brandverstoring, terwijl andere nooit een brand zouden zien als de mens er niet was geweest. Hoe dan ook, uit de hand gelopen branden kunnen een gevaar vormen voor de menselijke gezondheid en bestaanszekerheid, de biodiversiteit en de koolstofvoorraden. De Braziliaanse brandweerlieden moeten alle beschikbare middelen gebruiken om mensen en bossen te beschermen.
Satellietgegevens zijn zo'n instrument dat kan helpen bij het opsporen van branden en onderzoek naar de gevolgen van branden of trends, maar ze zijn niet altijd toegankelijk in een voor brandweerlieden bruikbare vorm. Dr. Manoela Machado, postdoctoraal onderzoeksadviseur bij Woodwell, organiseerde de gezamenlijke expeditie om informatie te verzamelen over regionale brandbestrijdingsstrategieën en over de vraag hoe wetenschap en gegevens de brandweer beter kunnen ondersteunen. "Wij proberen de brug te zijn tussen deze zeer belangrijke doelen, de satellietdetectie van actieve branden en de mensen die branden op de grond bestrijden," zegt Machado.
Na 10 dagen van rooksignalen achtervolgen, over hete kolen lopen, onderhandelen over doorgang op privéterreinen en het blussen van de vlammen, ontdekten ze dat de bestrijding van branden vastberadenheid en strategie vereist, en dat het onderdrukken van vlammen voordat ze uit de hand lopen — waar mogelijk voorkomen dat ze ontbranden — de enige manier is om ernstige schade te voorkomen.
Cerrado
Het team begon zijn reis in de Cerrado bij Chapada dos Guimarães, waar brandweerlieden al hard aan het werk waren om een brand te bedwingen die zich van huis tot huis verspreidde. Het vuur ging razendsnel en was moeilijk te lokaliseren. De groep moest satellietsignalen en letterlijk rooksignalen volgen om hun koers te bepalen.
Tegen de tijd dat het team arriveerde was de dag afgekoeld, wat de brandweerlieden een voorsprong gaf op de vlammen. In de Cerrado is brandbestrijding als een intens schaakspel dat over het landschap wordt gespeeld, waarbij elementen als heuvels, windrichting, droge beekbeddingen, wegen en omgevallen bomen de stukken vormen.
"Ze interpreteren het landschap en de wind, zodat ze weten in welke richting het vuur zich verspreidt," zei Dr. Machado over de brandweerlieden in Chapada dos Guimarães. "Toen de nacht naderde, werkten ze in een droge rivier, bliezen de bladeren weg en creëerden een natuurlijke brandgang. Toen de hitte afnam, controleerden ze of die brandgang werkte."
Hoewel vuur in de Cerrado een natuurlijk verschijnsel is, wordt het meestal aangewakkerd door blikseminslagen dichter bij het regenseizoen. In het midden van het droge seizoen betekenen de branden niet minder dan een verschuiving van het natuurlijke regime van de biotoop. De mens beïnvloedt het brandregime zowel door de brandfrequentie te verhogen, als door het vuur volledig uit te sluiten, waardoor brandstof wordt opgebouwd en een catastrofale brand ontstaat als hij dan uiteindelijk toch ontbrandt.
Beide omstandigheden kunnen gevaarlijk zijn voor het milieu en de kritieke infrastructuur. De brand in Chapada dos Guimarães had irrigatieslangen naar een nabijgelegen boomgaard doen smelten en kwam gevaarlijk dicht bij elektriciteitsleidingen. Branden verspreiden zich snel in het droge seizoen en kunnen, zonder het snelle, strategische denken van de brandweerlieden, hoge kosten veroorzaken voor de bewoners van de regio.
"Snelheid en efficiëntie van de brandweerlieden is cruciaal bij het opsporen en bereiken van een brand," zei Dr. Machado. "Dat is het onderdeel waar we nauw met hen en de leverancier van satellietgegevens aan werken om het te verbeteren."
Er zijn hier af en toe natuurlijke branden. Inheemse grassen groeien hoog en wild in het regenseizoen en worden, samen met aangeplante weilanden, brandstof in het droge seizoen. Als die brandstof zich in de loop der seizoenen ophoopt en de regio te maken krijgt met langdurige droogte, kunnen de branden die dan ontstaan zeer verwoestend uithalen.
Pantanalbranden vormen een extra uitdaging door de verscheidenheid aan beschikbare brandstoffen en de aanwezigheid van veengrond die onder het grondoppervlak kan branden en zich kan verspreiden.
Vuurzee achter een tractor in de Pantanal
De groep van Woodwell en IPAM arriveerde in de Pantanal net op tijd voor de eerste grote brand van het jaar. Ontstoken door een ontploffing in de uitlaat van een tractor, verspreidden de vlammen zich snel over het droge gras. Toen ze de bosgebieden bereikten, schoten ze omhoog naar de kruinen van de bomen, waar de wind de gloeiende sintels over het landschap verspreidde.
De Pantanal kende in 2020 een recordaantal branden en de bewoners en brandweerlieden waren bang dat de geschiedenis zich zou herhalen. Ook hier vereist brandbestrijding een strategische samenwerking met het landschap om de vlammen in te dammen, maar de brandweer kon de brand niet rechtstreeks bestrijden vanwege de omvang en intensiteit ervan. "Een vlam van 4-5 meter is onmogelijk te bestrijden met technieken op de grond," zei Dr. Machado.
In plaats daarvan moesten ze het pad van het vuur bewaken en het landschap vormgeven om brandstof te verwijderen en het vuur af te remmen. Dr. Machado pakte zelf een zware rugzak van 20 liter water om de verschroeide aarde te besproeien om er overheen te kunnen lopen. Da's belangrijk. Die "rescaldo" moet er mee voor zorgen dat de vlammen niet opnieuw oplaaien.
De nabijheid van de intense vlammen legde de vernietigende kracht van het vuur bloot. "Het was alsof je het bos kon horen schreeuwen door het verbranden van de groene bladeren," zei Dr. Machado. "Het klonk als een kapot instrument."
IPAM communicatie-analist Bibiana Garrido herinnert zich dat ze dieren zag vluchten voor de hitte en de rook.
De eerste dag gingen we naar een familieboerderij die in brand stond en toen we op de as stonden, begonnen kleine dieren langs onze benen omhoog te lopen in een poging weg te komen van de hitte.
"We zagen veel vogels en kleine insecten die probeerden te vluchten. De eerste dag gingen we naar een familieboerderij die in brand stond en toen we op de as stonden, begonnen kleine dieren langs onze benen omhoog te lopen in een poging weg te komen van de hitte."
Ontbossingsbranden in de Amazone
Vuur is een stap in het overgangsproces van bos naar landbouwgrond en wordt vaak gebruikt door landbezetters. Aan de randen, waar bomen tegen boerderijen en weilanden aanlopen, is het Amazonegebied aangetast en droger. Landrovers stichten branden in het kreupelhout om het verder te verzwakken en de omvorming te vergemakkelijken. Nadat waardevol hout is verwijderd, wordt dat gebied opnieuw in brand gestoken om het land vrij te maken voor landbouw. Branden die worden aangestoken om bestaand grasland vrij te maken, dringen soms het regenwoud binnen, waardoor de schade nog groter wordt.
Het grootste gevaar komt van de landbezetters die actief de brandweer proberen wegjagen uit het hun wingebied. Hoewel landroof illegaal is, wordt de wet hier zelden gehandhaafd. De branden zijn met opzet aangestoken, en de dader probeert vaak niet eens zijn daden te verbergen. Ook hier. De brandstichter is in een opzichtige gele vrachtwagen tot bij de brandweer gereden.
"Het is zo ernstig dat de brandweer in sommige gebieden niet kan werken," zei Dr. Rattis. "Té gevaarlijk."
In sommige gevallen voelen brandweerlieden zich pas veilig als er genoeg media-aandacht voor het gebied is om publieke verontwaardiging te creëren. Zonder die aandacht, getuigden de brandweerlieden, zouden ze niet genoeg steun hebben om zich te verzetten tegen de vijandige, vaak gewapende, landrovers.
De meest effectieve manier om branden in het Amazonegebied te bestrijden is ze te voorkomen, door de druk om te ontbossen weg te nemen. Strategieën zoals financiële prikkels en technische bijstand voor landeigenaren die niet kappen, opsporing en snelle reactie op ontbossing met behulp van satellietbeelden en de instelling van nieuwe beschermde gebieden zijn doeltreffend gebleken om ontbossing tegen te gaan en zouden in de hele regio kunnen worden toegepast.
Het probleem van de crisis in het Amazonegebied is niet de branddetectie, het is niet hoe snel de brigades de teams kunnen inzetten, het is niet de uitrusting in de vrachtwagens, het is het ontbossingsproces.
Ook een betere handhaving van de bestaande wetgeving kan er in belangrijke mate toe bijdragen dat de bosbranden onder controle worden gebracht. Agentschappen als het Braziliaanse Instituut voor Milieu en Natuurlijke Hulpbronnen (IBAMA), het Chico Mendez-instituut voor het behoud van de biodiversiteit (ICMBio) en de militaire brandbestrijdingsbrigades worden door de huidige regering sterk ondergefinancierd.
Zonder een krachtig beleid dat erop gericht is de ontbossing voor te zijn, is het reageren op de branden volgens Dr. Machado een maat voor niets.
"Het probleem van de crisis in het Amazonegebied is niet de branddetectie, het is niet hoe snel de brigades de teams kunnen inzetten, het is niet de uitrusting in de vrachtwagens, het is het ontbossingsproces. En zolang we het ontbossingsproces hebben, zullen we ontbossingsbranden hebben."
Deze reportage van Sarah Ruiz werd vertaald en gepubliceerd met de toestemming van de auteur en het Woodwell Climate Research Center. De originele reportage is te vinden op de website van Woodwell Climate Research Center en bevat heel wat kaarten en beeldmateriaal.
Woodwell Center
