Nee, de wereld draait niet enkel om de rijke westerling

Durven kijken naar de schade die we wereldwijd aangericht hebben en nog altijd aanrichten.

Nee, de wereld draait niet enkel om de rijke westerling
Photo by British Library / Unsplash

Het lijkt de laatste tijd wel of mensen niet allemaal samen op een planeet leven, maar eerder in parallelle werelden. We zagen het met Corona en de antivax-beweging, en ook met de inflatie lijken delen van de samenleving erg ver van elkaar verwijderd te zijn. We leven in een tijd waarin steeds meer mensen armoede (dreigen te) belanden, vakbonden oproepen tot loonsverhogingen, en de fossiele industrie haar winsten nog sneller ziet groeien dan haar uitstoot van broeikasgassen. Oxfam Novib is in haar rapport ‘survival of the richest’ glashelder: De rijkste 1% strijkt 63% van de tussen 2020 en 2021 gecreëerde rijkdom op en dat is onrechtvaardig.

Ook in het debat rond klimaatverandering zien we steeds meer twee kampen ontstaan: Een kamp waarbij de mensen waarschuwen voor de toekomstige gevolgen van klimaatverandering op ons leven, en een tweede kamp waarbij mensen het probleem van klimaatverandering of de rol van de mens hierbij bagatelliseren. Mensen vragen zich logischerwijs af hoe we als samenleving zo gepolariseerd zijn geraakt.

Kijken vanuit een breder perspectief

Hoewel het op het eerste gezicht misschien lijkt alsof de problemen zich ineens opstapelen en mensen ineens gepolariseerd raken, is dit volgens mij vooral een kwestie van hoe we naar de wereld kijken. De problemen zijn niet ineens ontstaan, ze zijn op de achtergrond gegroeid en genegeerd.

Er is wereldwijd al heel lang sprake van ongelijkheid, armoede en klimaatrampen, maar dat wordt blijkbaar acceptabel geacht zolang het de middenklasse en rijken uit de Westerse wereld niet raakt. Nu de welvaart van de Westerse middenklasse in gevaar komt, is er ineens wel aandacht voor.

Dit Westers perspectief speelt eveneens een centrale rol in de reeds genoemde discussie rond klimaatverandering. Als we op globaal niveau kijken en de overstromingen in Pakistan, bosbranden in de Amazone en droogte de hoorn van Afrika onder de loep nemen, dan kunnen we onmogelijk nog concluderen dat het wel meevalt of dat klimaatverandering een probleem van de toekomst is. Zonder dat bredere perspectief blijven we achter de feiten aanlopen.

Een goed klimaatbeleid is er een dat de gevolgen van klimaatsverandering op globale schaal vermindert, een statuut voor klimaatvluchtelingen bevat en de ongelijkheid verkleint.

Kolonialisme als driver van de hedendaags klimaatproblematiek

Van ongelijkheid kunnen we een klein bruggetje maken naar het kolonialisme en het feit dat België in 2022 besloot om geen excuses aan te bieden voor haar slavernijverleden, dat op de verschillende manieren gelinkt kan worden aan de klimaatproblematiek. De zogenaamde ‘beschavingen’ hebben bij het uitbreiden van hun invloed niet alleen mensen tot slaaf gemaakt en zich onrechtmatig grondstoffen toegeëigend, maar ook de lokale bevolkingen een levensfilosofie (van industrialisatie en expansie) proberen mee te geven. In plaats van te leren van hoe de lokale bevolking met respect voor en in balans met de natuur leefde, werd de Westerse visie als superieur gezien en opgedrongen.

Als er bossen gekapt worden in bijvoorbeeld Ecuador of Brazilië, dan is dat vaak nog steeds op vraag van de voormalige koloniale machten.

Vandaag de dag is het net die zogenaamd superieure visie van uitbuiting, ongeremde expansie en blindheid voor het welzijn/de miserie van anderen, die de aarde en haar bewoners de afgrond in dreigt te duwen. Als er bossen gekapt worden in bijvoorbeeld Ecuador of Brazilië, dan is dat vaak nog steeds op vraag van de voormalige koloniale machten. Sterker nog, China heeft zich laten inspireren door deze koloniale praktijken en probeert zich nu op grote schaal de grondstoffen van het Afrikaanse continent toe te eigenen, waarnaast de per capita CO2 uitstoot verviervoudigde in 30 jaar tijd.

Photo by Vladimir Oprisko / Unsplash

We moeten niet de illusie hebben dat er voor de klimaatproblematiek een easy fix bestaat met wat technologische innovaties, terwijl we rustig verder kunnen gaan met uitbuitingsmodel. Het zal moeten beginnen bij een fundamentele gedragsverandering waar technologische innovaties vervolgens een aanvullende rol kunnen spelen, met de kanttekening dat er bedacht moet worden dat die innovaties voor een groot deel van wereldbevolking überhaupt ontoegankelijk zullen zijn.

Sorry

Concluderend gaan we klimaatverandering niet kunnen beperken met een louter Westerse visie. We moeten durven kijken naar de schade die we wereldwijd aangericht hebben en nog altijd aanrichten, om vervolgens het roer om te gooien. Als er later alsnog een "sorry" mocht komen voor het Belgische slavernijverleden, laat dit dan gepaard gaan met het wegfilteren van de koloniale tendensen uit het huidige systeem, het opbouwen van eerlijke (handels)relaties met andere landen en bovendien met het ondersteunen van landen in hun strijd tegen honger en klimaatrampen. Laten we dan ook zeggen dat de levenswijze van leven in balans met de natuur en met een zeer kleine CO2 voetafdruk, achteraf gezien toch de juiste was. ‘Dank voor de inspiratie, we hebben geleerd van onze fouten en in het vervolg worden belangrijke besluiten niet meer genomen op basis van een overwegend Westers perspectief, maar met een gelijkwaardige stem voor mensen uit alle landen op aarde.’