Meer fietsers, vrouwen en infrastructuur verhogen fietsveiligheid

Er zijn duidelijk andere prioriteiten dan de helm als we fietsen veilig willen maken.

Meer fietsers, vrouwen en infrastructuur verhogen fietsveiligheid
Photo by Dmitry Dreyer / Unsplash

In december 2015 barstte in België een heus debat los over het al dan niet verplichten van de fietshelm. Aanleiding was een publieke oproep van Minister Galant voor voorstellen om de verkeersveiligheid te verhogen. Het idee om de fietshelm verplicht te maken was één van de ideeën die toen weer de kop opstak. Al snel volgde er een storm van protest, vooral uit de fietserscommunity en andere verkeersexperten.

Het verplichten van de fietshelm wordt immers door velen beschouwd als contraproductief. Onderzoek door onder andere Dr Ian Walker toont aan dat helmdracht leidt tot gevaarlijker rijdgedrag van fietser en automobilist, maar ook dat het aantal fietsers op de baan significant daalt bij helmplicht. Deze week verscheen er een nieuwe, grootschalig studie in Canada.

Canada vormt een interessant studieland, omdat de regelgeving variëert tussen de verschillende provincies. Soms is de helm verplicht voor iedereen, soms niet, soms enkel voor jongeren, … Onderzoeker Kay Teschke nam de hospitalisatiecijfers erbij en legde deze naast de fietsstatistieken en -wetgeving.

Het is belangrijk om aan te geven dat dit onderzoek niet gaat over de discussie of het dragen van een helm veiliger is of niet. Ik denk dat niemand binnen de fietsersgemeenschap pleit voor een verbod op het dragen van een helm, maar wel voor de duidelijke keuze of je het doet of niet.

Conclusies van het onderzoek

1. Vrouwen fietsen voorzichtiger

Het is misschien een beetje een banale conclusie, maar je geslacht is de meest significante risicofactor. In andere verkeersveiligheidsstudies vind je gelijkaardige conclusies. Vrouwen nemen eenvoudigweg minder risico’s in het verkeer. Ze zullen minder snel gaan fietsen op drukke wegen in de stad of op steenwegen zonder goede fietsinfrastructuur. Vrouwen fietsen ook vaak trager dan mannen en zullen minder snel risicovolle sporten zoals mountainbiken beoefenen. Eerder onderzoek toonde zelfs aan dat automobilisten voorzichtiger zullen rijden als ze een vrouw voorbijsteken dan bij een man. Ten slotte dragen vrouwen ook iets vaker een fietshelm, maar dit bleek geen impact te hebben op het hospitalisatiepercentage. Ook leeftijd blijkt trouwens geen doorslaggevende factor te zijn op verkeersveiligheid.

2. Safety in numbers

Wanneer de onderzoekers keken naar verkeersongevallen met fietsers, bleek dat provincies met een hoger aantal fietsers, proportioneel minder ongevallen hadden. Hoe meer fietsers, hoe veiliger het dus wordt om te fietsen. Er is wel nog altijd debat over de exacte causaliteit:

Arguments have been made that more cyclists make drivers more alert to them, and more cycling means less motor vehicle traffic. It is also possible that the relationship is in the opposite direction, for example, safer infrastructure results in more bicycling. There is consistent evidence that safer bicycling infrastructure attracts more people to use it. This may result in a virtuous circle, if more cyclists mean a larger constituency calling for further safety improvements.

Belangrijk om weten is dat dit enkel geldt voor verwondingen opgelopen tijdens verkeersongevallen. M.a.w. mountainbiken wordt niet veiliger als je met honderd gaat crossen in de bossen in plaats van alleen.

3. Verplichte helm heeft geen impact op hospitalisatie

Helmet legislation was not associated with hospitalisation rates for all injury or traffic-related injury causes.

Het onderzoek eindigt met een stevige analyse van de impact van helmwetgeving op verkeersslachtoffers (pagina 10 van het onderzoek). Het is een vrij complexe materie, met veel tegenstrijdige data. Soms daalt het aantal kwetsuren wel, soms is er geen merkbare impact. Als je louter kijkt naar hospitalisatie, heeft een fietshelmverplichting geen significante impact. Als er geen duidelijke verbetering is, moet je je wel afvragen of er geen ongewenste neveneffecten zijn, zoals een daling van het aantal fietsers.

Algemene conclusie

De onderzoekers eindigen met een duidelijke stelling: “Er zijn duidelijk andere prioriteiten als we fietsen veilig willen maken."

In our view, the most important implication of our results is that factors other than helmet legislation influenced bicycling hospitalisation rates, whereas helmet legislation did not. Females had lower rates in our study and they have been shown to cycle more slowly, and to choose routes on quiet streets and with bike-specific infrastructure. We also found lower traffic-related hospitalisation rates with higher cycling mode shares. Here too there is a reasonable link to safer bicycling infrastructure, since it has been shown to draw more people to bicycling.

Als we echt verkeersveiligheid willen verhogen, hebben we heus geen nood aan creatieve ballonnetjes en eindeloze brainstormsessies. We hebben nood aan concrete acties. Keer op keer is onderzoek overduidelijk: “Betere infrastructuur en meer mensen op de fiets zijn dé sleutels tot minder ongevallen en slachtoffers. En op basis van dit onderzoek ligt de sleutel misschien bij de vrouwen: Hoe meer vrouwen op de fiets, hoe veiliger het verkeer!’