Koolstofneutrale steden zijn goed voor de gezondheid van hun bewoners
De overgang naar koolstofneutrale steden is een ongelooflijke kans om tegelijkertijd de gezondheid en het welzijn van stadsbewoners en bezoekers te verbeteren en de klimaatcrisis aan te pakken, schrijft Professor Mark Nieuwenhuijsen van het Barcelona Institute for Global Health.
Steden zijn de plaats waar de actie plaatsvindt. Tegelijkertijd ontbreekt het steden vaak aan groene ruimte en worden ze geteisterd door luchtvervuiling, lawaai en hitte. Dit is belangrijk, want hoewel steden slechts 2% van het aardoppervlak beslaan, stoten ze 60% van alle broeikasgasemissies wereldwijd uit.
De overgang naar koolstofneutrale steden is een ongelooflijke kans om tegelijkertijd de gezondheid en het welzijn van stadsbewoners en bezoekers te verbeteren en de klimaatcrisis aan te pakken. Steden mogen dan groot zijn, maar hun reactievermogen, wendbaarheid en vermogen om snel te innoveren maken hen bij uitstek geschikt om positieve veranderingen teweeg te brengen.
Een van de grootste belemmeringen voor koolstofneutrale steden is het autogerichte ontwerp van stedelijke straten. In Barcelona bijvoorbeeld is 60% van de openbare ruimte gewijd aan auto's, hoewel die slechts 25% van de totale vervoersmix uitmaken. Het eindresultaat is congestie, samen met gevaarlijke niveaus van lucht- en geluidsoverlast.
Om de gezondheid en het welzijn van mensen in steden te beschermen, moet de stedelijke omgeving worden ontworpen met mensen in gedachten.
Om de gezondheid en het welzijn van mensen in steden te beschermen, moet de stedelijke omgeving worden ontworpen met mensen - en niet met voertuigen - in gedachten. Mensen die in de stad wonen en bewegen moeten zich veilig per fiets, te voet en met het openbaar vervoer kunnen verplaatsen. Ze moeten ook toegang hebben tot de natuur en groene ruimten.
Gelukkig zijn er veel manieren om gezonde, veilige en inclusieve steden te creëren. De meest transformerende methoden zijn de invoering van nieuwe stedelijke modellen die erop gericht zijn de stad te reorganiseren en het autogebruik te verminderen. De meest prominente daarvan zijn superblokken, verkeersarme wijken, de 15-minutenstad, de autovrije stad, of een combinatie van al deze modellen.
Steden ontwerpen voor mensen
Het terugdraaien van decennia van autogerichte planning zal niet van vandaag op morgen kunnen, maar door de stedelijke ruimte opnieuw te ontwerpen op een manier die voetgangers voorrang geeft, het autogebruik vermindert, de luchtkwaliteit verbetert en voor meer gezondheid en welzijn zorgt, kunnen we beginnen steden terug te geven aan mensen. Verschillende wereldsteden, van Barcelona, Bogotá en Londen tot Parijs en Seoul, maken al gebruik van nieuwe stedelijke modellen om meer mensgerichte ruimtes te creëren.
Superblokken, waarvan de eerste in 2016 in Barcelona werd geïntroduceerd, verwijzen naar een cluster van stadsblokken waarin alleen lokaal verkeer is toegestaan en waar het doorgaand verkeer is beperkt tot de rand van het cluster. Door het doorgaand verkeer te weren, krijgen de straten binnen het superblok een nieuwe bestemming: zitplaatsen in open lucht, bomen, planten en meer openbare ruimte voor voetgangers en fietsers. Om ervoor te zorgen dat deze omgeving zowel aangenaam als veilig is, wordt het autoverkeer in het superblok beperkt tot 10 km/u en moet het voetgangers voor laten gaan.
Superblokken zijn gezond
De superblokken van Barcelona kregen wat tegenstand van de bewoners, maar de voordelen voor de gezondheid en de leefbaarheid hebben de spanningen helpen verminderen. Volgens schattingen hebben de superblokken geleid tot een daling van 25% van de stikstofdioxidevervuiling in sommige wijken. Verdere schattingen wijzen erop dat het positieve effect van superblokken op luchtverontreiniging, lawaai en het hitte-eilandeffect, samen met de toename van groene ruimte en lichaamsbeweging als gevolg van de aanleg ervan, elk jaar bijna 700 vroegtijdige sterfgevallen kan voorkomen, de levensverwachting per inwoner met gemiddeld 200 dagen kan doen toenemen en een economische besparing van 1,7 miljard euro per jaar kan opleveren.
De superblokken van Barcelona kregen wat tegenstand van de bewoners, maar de voordelen voor de gezondheid en de leefbaarheid hebben de spanningen helpen verminderen.
In Londen zijn de inspanningen om het autogebruik aan te pakken toegespitst op wijken met weinig verkeer (LTN's). Bij deze maatregel worden op strategische plaatsen in een woonwijk paaltjes, plantenbakken en camera's geplaatst, zodat de bewoners hun woning met de auto kunnen bereiken, maar het doorgaand verkeer uit de woonstraten wordt geweerd. Deze ingreep heeft twee grote voordelen: ten eerste is het een relatief goedkope en snelle verandering van de organisatie van de straten in de stad. Minder voertuigen in woonstraten leidt ook tot een aangenamere en veiligere omgeving om te wandelen, fietsen, sociale contacten te leggen en te sporten, wat een positief effect heeft op de gezondheid en het welzijn. En uit de gegevens blijkt dat LTN's al voordelen opleveren. Uit een studie van LTN's in Londen in 2020 bleek dat mensen die in LTN's wonen na verloop van tijd minder vaak een auto in bezit hadden, terwijl tegelijk de tijd die bewoners per week aan autorijden besteedden, daalde.
De 15-minutenstad, die Parijs tijdens de COVID-19-pandemie heeft ingevoerd, volgt een andere aanpak. Het uitgangspunt van de 15-minutenstad is dat werk, school, ontspanning en groene ruimten allemaal binnen 15 minuten lopen of fietsen van huis bereikbaar zijn. Om dit te realiseren is een pakket maatregelen nodig, waaronder meer fietspaden, groene ruimten, een grotere dichtheid in stedelijke ruimten en de invoering van voertuigbeperkingen. Het concept heeft ook een sterke gelijkheidscomponent, die ervoor moet zorgen dat de toegang tot goederen, diensten en natuur toegankelijk is voor iedereen, ongeacht de sociaaleconomische status. Toegang tot de natuur is essentieel voor de geestelijke gezondheid, het cognitief functioneren en de levensverwachting, maar het zijn vaak de meest achtergestelde buurten die het minst toegang hebben tot groene ruimte.
Het zijn vaak de meest achtergestelde buurten die het minst toegang hebben tot groene ruimte.
Al deze maatregelen hebben verschillende elementen gemeen, waaronder de vermindering van het gebruik van de eigen auto en de toename van het openbaar en actief vervoer. Door de manier waarop mensen zich verplaatsen te veranderen en meer groene ruimte te creëren, kunnen onze steden veerkrachtiger worden met het oog op de klimaatverandering, terwijl de inwoners gezonder, gelukkiger en beter verbonden zijn.
Hoe wandelen, fietsen en openbaar vervoer aanmoedigen?
Er zijn verschillende relatief eenvoudige richtsnoeren waarmee steden rekening moeten houden bij het plannen van wandelen, fietsen en openbaar vervoer. Om lopen aantrekkelijker en toegankelijker te maken, moeten voetpaden breder zijn, goed worden onderhouden en een goede verbinding hebben; straten moeten veilig zijn voor iedereen, vooral voor mensen van kleur, vrouwen, transseksuelen en niet-binaire personen; en het verkeer moet worden beperkt om de luchtkwaliteit te verbeteren.
Vergelijkbare principes moeten worden toegepast op het fietsnetwerk van een stad. Het is bewezen dat uitbreiding en verbetering van een fietsnetwerk, met inbegrip van de invoering van aparte fietspaden, het aantal mensen dat ervoor kiest om te fietsen in plaats van te rijden doet toenemen. Uit onderzoek is ook gebleken dat meer dan 205.000 jaarlijkse vroegtijdige sterfgevallen in de stedelijke bevolking van 17 landen kunnen worden voorkomen als tegen 2050 een grote verschuiving van auto's naar fietsen wordt bereikt. Deze vermindering is het resultaat van minder verkeersongevallen, een betere luchtkwaliteit en de gezondheidsvoordelen die gepaard gaan met een aanzienlijke verschuiving naar het gebruik van de fiets.
De nadruk bij mobiliteit in steden moet echter vooral liggen op verbetering van het openbaar vervoer, dat door miljoenen mensen over de hele wereld wordt gebruikt als een relatief snelle, goedkope en rechtvaardige manier om door de stad te navigeren. Het bevorderen van het openbaar vervoer bevordert ook indirect het lopen, waardoor de lichaamsbeweging wordt gestimuleerd en de gevolgen voor het klimaat en het milieu worden beperkt. Uit studies blijkt dat een toename met 20% van het aantal gebruikers van het openbaar vervoer, die gedurende vijf dagen per week slechts 16 minuten per dag meer gaan lopen, zou leiden tot een toename met 6,97% van het aantal volwassenen dat als "voldoende actief" wordt aangemerkt.
Systemische en holistische benaderingen, beleid en investeringen
Steden zijn complexe systemen en om hun problemen aan te pakken hebben we systemische en holistische benaderingen nodig. Samenwerking en communicatie tussen stads- en vervoersplanners, architecten, de onderwijssector en gezondheidswerkers, samen met sterk leiderschap en investeringen, spelen allemaal een essentiële rol om steden mensvriendelijker te maken.
Wereldwijd maken de leden van C40 Cities gebruik van de kracht van netwerken en samenwerking, delen zij ervaringen en smeden zij publiek-private partnerschappen op het gebied van gezondheid, bestuur, democratie, infrastructuur en veiligheid. Samen zorgt deze gecoördineerde actie ervoor dat steden kunnen blijven leren en groeien en beleid en wetgeving kunnen invoeren die de gezondheid van zowel stadsbewoners als de planeet ten goede komen.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door C40 Cities in september 2022: Lees het origineel artikel hier:
