Klimaat onder druk: ergste droogte in 1200 jaar.
Nieuw wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ons klimaat onder druk komt te staan door groter hogedrukgebied dat zich bevindt ter hoogte van de Azoren.
Die uitzonderlijke droogte geldt voor Portugal en Spanje. Beide landen kreunen momenteel onder een hittegolf en hebben te kampen met bosbranden. Nieuw wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het klimaat wijzigt, onder druk komt te staan door groter hogedrukgebied dat zich bevindt ter hoogte van de Azoren, een eilandengroep voor de kust van Afrika.
We kennen het allemaal van de weerberichten: “een uitloper van het hogedrukgebied van de Azoren brengt rustig en droog weer voor het weekend”. Dat hogedrukgebied is haast permanent aanwezig en is de motor voor het weer en klimaat in West Europa. Zoals talloze keren uitgelegd door weermannen en weervrouwen draait de wind in wijzerzin rond een hogedrukgebied. Dat zorgt voor een overheersende zuidwestenwind in onze regio’s en voert storingen (lagedrukgebieden) aan van over de Atlantische oceaan die regen en buien over het continent brengen.
NAO.
Voor Spanje en Portugal (onderwerp van deze studie) is dat vooral cruciaal in de winter. Het is voornamelijk dan wanneer het ‘Azoren hoog’ de nodige neerslag garandeert voor deze landen. Er zit wat variatie op de grootte van het hogedrukgebied: soms is het groter dan weer kleiner. Deze cycli noemen we de ‘North Atlantic Oscillation (NAO)’. Die NAO is de natuurlijke wisselwerking tussen twee drukgebieden: het hogedrukgebied ter hoogte van de Azoren en een lagedrukgebied ter hoogte van IJsland. Als je de weerberichten bekijkt dan kan je deze beide drukgebieden bijna altijd terugvinden.
Het drukverschil tussen deze twee gebieden bepaalt of de NAO positief is of negatief. Je kan het vergelijken met twee ventilatoren: die van de Azoren draait in wijzerzin en de ventilator op IJsland tegenwijzerzin. Draaien ze beiden op volle toeren dan ontstaat er een krachtige westenwind: een positieve NAO. Verlaagt het toerental van beide ventilatoren, een negatieve NAO, dan is de dominante windrichting eerder uit het Oosten. In de winter geeft dat laatste een koude, droge winter terwijl een positieve NAO een milde maar natte winter oplevert. Die Noord Atlantische Oscillatie is de natuurlijke bandbreedte waarin ons West Europees klimaat en weer plaatsvind. En toen kwam klimaatopwarming en de dingen begonnen te veranderen.
Ergste droogte in 1200 jaar.
Zoals eerder gezegd, Spanje en Portugal rekenen vooral in de winter op regen. Die regen krijgen ze bij gratie van het hogedrukgebied van de Azoren die via een westelijke stroming regen aanvoert. Klimaatopwarming maakt dat het cruciale hogedrukgebied groter is geworden in oppervlakte en dat de storingen die regen moeten brengen daardoor veel noordelijker terechtkomen. De noodzakelijke regen in de winter blijft uit met alle gevolgen van dien.
De wetenschappers onder leiding van Dr. Caroline Ummenhofer gebruikten zowel computersimulaties, waarnemingen en afgeleide data uit het verleden via analyse van druipstenen in grotten om tot hun conclusie te komen:
“The number of extremely large Azores highs in the last 100 years is really unprecedented when you look at the previous 1,000 years. That has big implications because an extremely large Azores high means relatively dry conditions for the Iberian peninsula and the Mediterranean. We could also conclusively link this increase to anthropogenic emissions."
Hoe abstract het ‘hogedrukgebied der Azoren’ mag klinken in weerberichten of op weerkaarten het is ‘the gatekeeper’, de poortwachter die bepaalt wie er regen krijgt en wie niet. Er waren nog momenten dat het Azoren hogedrukgebied uitzonderlijk groot was en je zou kunnen stellen dat het nog binnen de natuurlijke bandbreedte valt maar dit fenomeen van een meer en meer expanderend cruciaal hogedrukgebied valt niet langer binnen het ‘normaal’: de droogte in Spanje en Portugal is ongezien in de laatste 1200 jaar.
Oorzaak en gevolg
Dat hogedrukgebied boven de Azoren ontstaat door transport van tropische warme lucht in de richting van de Noordpool. Aangezien de tropen meer energie van de zon ontvangen dan de poolkappen, zal de warmere lucht er stijgen. Deze stijgende lucht zal in de hogere luchtlagen richting de poolkappen stromen. Gaandeweg koelt deze luchtstroom af, zodat hij zwaarder wordt en opnieuw daalt. De dalende lucht drukt dan als het ware op het aardoppervlak zodat het hogedrukgebied ontstaat. Dit gebeurt in een gordel omheen ongeveer 30° noorderbreedte en zuiderbreedte.
Die transportroute van tropische warme lucht die afkoelt en neerkomt noemen we de ‘Hadley cell’ en door klimaatopwarming wordt dat traject langer. Dat zou volgens de wetenschappers de oorzaak zijn waarom ons hogedrukgebied van de Azoren abnormaal en frequenter groter wordt. “Changes towards more frequent large wintertime Azores high situations are consistent with a widening of the Hadley Circulation in a warming climate”.
Misschien moeten we gewoon de televisie aanzetten om de gevolgen vandaag voor het Middellandse zeegebied waar te nemen. Hittegolven, droogte, branden en mislukte oogsten in de uitgebreide regio zijn vandaag nieuwsitems. Die gevolgen zijn spectaculair en nieuwswaardig, berichten over de oorzaak, klimaatopwarming, zijn dat veel minder.
Die twee drukgebieden , het hogedrukgebied in het zuiden veroorzaakt door de Hadley cell en het lage drukgebied regio IJsland veroorzaakt door de ‘Polar Cell’ zullen nog wel een tijd op de weerkaarten verschijnen maar hun interactie, de NAO, zal steeds meer en meer buiten het normale vallen met extremen tot gevolg. Zie vandaag ‘live’: Spanje, Portugal, Zuid Frankrijk, Noord Italië.
Ons ‘gematigd zeeklimaat’ ,zoals we dat op school leerden, is afhankelijk van cruciale systemen zoals het hogedrukgebied der Azoren en geven ons dat milde klimaat. Zachte natte winters en draaglijk terrasjesweer in zomer. Cruciale systemen veranderen door klimaatopwarming. Het veranderende hogedrukgebied van de Azoren stuurt de regen in de winter weg van Spanje en Portugal met alle gevolgen van dien:
“[Our findings] have big implications for the water resources that are available for agriculture and other water intensive industries or for tourism,” aldus Ummenhofer. “It doesn’t bode well. Spain was the second most popular country for overseas tourists in 2019, hosting 84 million visitors. Spain also is the world’s biggest producer of olives and a major source of grapes, oranges, tomatoes and other produce. But rainfall has been declining by 5-10mm a year since 1950, with a further 10-20% drop in winter rains anticipated by the end of the century.”