Hoe scholen op energie kunnen besparen
Structurele investeringen die scholen nodig hebben om energie te besparen. Daar is de school mee gebaat. Daar zijn ouders en kinderen mee gebaat. Daar is de lokale economie mee gebaat. Daar zijn zelfs investeerders mee gebaat. Oh ja, en daar is ook het klimaat mee gebaat.
Na de verschillende Vlaamse bouwdossiers is ook de publiek-private samenwerking (PPS) constructie voor de Oosterweel door de Europese mangel gehaald. Wat tot een consequente stroom van reacties leidt over zogenaamd ‘nieuwe’ regels. Regels die het voor overheden wel heel moeilijk zouden maken om grote projecten te realiseren.
Nochtans stonden we er graag bij om te klagen over de boekhoudkundige interpretaties van de Grieken toen bleek dat enkele grote banken hen teveel vrije ruimte hadden gegund. Banken die speculeerden dat een hogere overheid wel zou inspringen als het verkeerd zou gaan. Het bleek een groot en ambitieus project waarbij private spelers winnen als het goed gaat en het publiek betaalt als het wat minder gaat. Zoals in een PPS constructie waarbij op het einde de hogere overheid (lees de Vlaamse regering) alle waarborgen levert. Het heeft Zuid-Europa windeieren opgeleverd, en in het noeste Noorden zijn ook die lessen van toepassing.
Een les die we al vòòr 2008 konden noteren, maar het blijkt verleidelijk om voor dit vak een vrijstelling te regelen. Daarom zijn er ‘nieuwe’ regels om die verleiding te bekoelen.
Zijn er dan geen grote projecten meer mogelijk? Jawel. Maar dan moeten we ook consequent omgaan met wat die grote projecten voortbrengen en daar collectief verantwoordelijkheid voor kunnen nemen. Dan zijn zelfs kleine projecten groot.
Een schoolvoorbeeld
Neem nu de structurele investeringen die scholen nodig hebben om energie te besparen. Daar is de school mee gebaat. Daar zijn ouders en kinderen mee gebaat. Daar is de lokale economie mee gebaat. Daar zijn zelfs investeerders mee gebaat. Oh ja, daar is ook het klimaat mee gebaat, met of zonder Europese Commissaris voor Klimaat. Maar dan moet je die belangen wel in evenwicht krijgen en de risico’s op een juiste manier beheersen. Daarbij geldt één gouden boerenlogica_ leg de risico’s daar waar de meeste kennis is om die risico’s te beheersen.
- Technisch risico: er is een aannemingscontract mogelijk waarbij de aannemer instaat voor de besparing die zijn werken zullen verwezenlijken.
- Gedrag: het openen van een raam en een licht aandoen, het hoort bij de vrijheid en dus verantwoordelijkheid van wie in de warmte en in het licht wil zitten.
- De kredietwaardigheid van de school: wie beter dan de lokale buurt weet dat ze een school nodig heeft? En dat die er, hoe dan ook, altijd zal moeten zijn.
Het lijkt een eenvoudige logica. Als je het doortrekt kom je uit bij een coöperatieve inspanning om scholen te verduurzamen. Waarbij aannemers hun technische verantwoordelijkheid nemen. Waarbij de school door gedrag niet alleen educatief iets bijbrengt aan kinderen en ouders, maar ook zelf controle heeft over de verminderde energiefactuur. Waarbij een euro gespaard aan energie een euro voor een schoolboek mag zijn.
Geen hogere overheid ?
Als we dan alles lokaal organiseren, is er dan geen hogere overheid meer nodig? Jawel, afspraken kunnen maar werken als er een duidelijk regulerend kader is dat zeker is en dat toelaat. Dat respect afdwingt voor overeenkomsten waarin verantwoordelijkheden en voordelen billijk gedeeld worden. Dat collectief initiatief toelaat collectieve verantwoordelijkheid te nemen. Meer is niet nodig opdat ouders, die aan zet willen zijn, hun school in de hand nemen. Daarbij ondersteund door juridische, financiële en technische expertise. Waarmee in één beweging eerbare beroepen in waarde hersteld worden door ze in te zetten voor een betere wereld. Het kan omdat het loont. Dan worden problemen niet meer dan kansen.
Wat hoort daar niet bij?
- Een subsidiërend beleid omdat het de aandacht wegtrekt van de essentie, omdat het louter financieel opportunisme als motivatie heeft voor wat toch moet gebeuren én zelfs opbrengt.
- Een overdreven regelneverij met manende vinger omdat het elk enthousiasme fnuikt en collectieve vreugde tempert nog voor die impact heeft.
- Een overheid die op het eind van de rekening toch alle waarborgen geeft, wat een vrijgeleide is voor andere spelers om verantwoordelijkheid niet zelf te nemen.
Sociaal
Is dit een pleidooi voor private scholen? Integendeel, het is een pleidooi om ouders en de buurt collectief aan zet te laten. Om scholen te verduurzamen. Om samen aan zet te zijn en van scholen een betere plek te maken. Waarbij kennis en kunde beschikbaar is om complexe juridische, financiële en technische vraagstukken op te lossen. En als de baten dan billijk verdeeld zijn, dan zijn ook arme buurten aan zet.
Dit werkt immers ook bij arme scholen in arme buurten omdat het projecten voortbrengt waarin niet alleen iedereen kan meedenken (co-creatie) maar waar de financiële lasten en lusten ook billijk gedeeld worden, ook met wie er niet woont (coöperatie). Op die manier heeft elke buurt een project in haar school waaraan ze deelneemt en zullen sterkere schouders van daar en elders graag de lasten dragen voor iedereen.
Socialer ga je het niet krijgen. Het is voldoende om aan zet te willen zijn. Het volstaat dat het niet afgeremd wordt.
Ik weet fantastische scholen die ooit gebouwd zijn door boeren. Boeren die dan aan de pastoor vroegen om er een juffrouw in te zetten. Boeren die, simpelweg, hun kinderen een lange dagelijkse wandeling naar het dorp wilden besparen. Het was simpel om aan zet te zijn.
Het is ook nu te simpel om niet aan zet te willen zijn.