Hoe maak je een stad fietsvriendelijk?

179 pagina’s telt het onderzoek van Portland State University naar de voor- en nadelen van zogenaamde ‘Green Lanes’. Dit is de Amerikaanse term voor aparte, beschermde rijstroken voor fietsers en wandelaars. De studie is een van de resultaten van het Green Lane project, een Amerikaanse samenwerkingsproject om de fietsvriendelijkheid van steden te promoten.

Negen verschillende fietspaden in vijf steden (Austin, Chicago, Portland, San Francisco en Washington DC) werden meer dan een jaar van nabij opgevolgd. De onderzoekers sommen nu een hele reeks conclusies op in het rapport. We bekijken in deze post de impact op fietsgebruik en de rol van het ontwerp van een fietspad.

1. Fietspaden zijn een magneet voor fietsers

Eén jaar na de installatie van een afgescheiden fietspad steeg in alle onderzochte straten het aantl fietsers. Dit zowel waar al een eenvoudig fietspad was, als waar voordien geen plaats was voor de fietser.

De toename varieert van  21% tot 171%. Deze stijging is zo hoog dat hij niet enkel verklaard kan worden door de toenemende populariteit van de fiets. De fietspaden hebben dus duidelijk een positieve impact en trekken zowel nieuwe fietsers als fietsers die vroeger parallelstraten namen aan.

De onderzoekers deden ook individuele bevragingen. Hieruit blijkt dat 10% van de gebruikers zonder het nieuwe fietspad niet voor de fiets zou gekozen hebben als transportmiddel. 1% zou de trip gewoon niet maken. Het merendeel van de fietsers (65%) nam de route vroeger ook al, maar bijna 50% van hen geeft toe deze route nu vaker te nemen. Bijna een kwart van alle fietsers blijkt sneller voor de fiets te kiezen dan voordien. Ook buurtbewoners blijken na de aanleg sneller bereid om de fiets te nemen.

2. Duidelijk ontwerp is cruciaal

A. Creëer je kruispunt voor auto én fiets

Hoe ontwerp je kruispunten voor fietsers en wagens? Het onderzoek differentieerde drie verschillende ontwerpen. Kruispunten waar:

1. fietsers en auto’s ‘mixen’ met elkaar in een zone voor het kruispunt.
2. fietsers moeten voorsorteren in een aparte fietsstrook of -box.
3. er aparte verkeerslichten zijn voor fietsers.

In alle ontwerpen blijkt dat zowel fietsers als automobilisten het kruispunt redelijk correct gebruiken. Hoe beter de route voor de fietser aangeduid wordt, hoe beter zij de opzet van het kruispunt volgden en hoe veiliger ze zich voelen.

B. Voorzie aparte verkeerslichten

Veruit het meest succesvolle ontwerp geeft fietsers aparte verkeerslichten. Zo zijn er minder conflicten en verhoogt ook het correcte gebruik aanzienlijk. Bij de onderzochte kruispunten gehoorzaamde 77 tot 93% van de fietsers de lichten. Ter vergelijking, zo’n 84 tot 92% van de automobilisten draaide correct naar links af.

Bijna alle fietsers voelen zich veilig bij dit type kruispunten, een aanzienlijk hoger aandeel dan bij andere ontwerpen. Het is dan ook het enige kruispunt waar de fietsers van begin tot einde een traject op maat kunnen volgen.

C. Fietsvriendelijk ontwerpen betekent ook minder stress

Wanneer een fietspad duidelijk afgescheiden wordt van de rijbaan, verlaagt de stress van de fietser. De reden is voornamelijk dat er een perceptie van veiligheid is, waardoor men geruster fietst.

• Het type van afscheiding (geparkeerde wagens, paaltjes, bloembakken, …) doet er niet echt toe. Allen scoren ze beter dan een geschilderde suggestiestrook wanneer het op comfort aankomt.
• Plastic paaltjes geven eigenlijk geen bescherming, maar verhogen het comfort toch aanzienlijk.

3. Veiligheid

Het onderzoek van Portland State University brengt zowel het veiligheidsgevoel als het effectief aantal incidenten in beeld. We overlopen kort de belangrijkste conclusies.

A. Gepercipieerde veiligheid neemt toe

Bij voetgangers, fietsers en automobilisten wordt de nieuwe situatie als veiliger dan voordien ervaren. Toch zijn de verschillen groot tussen de drie groepen.

• Quasi alle fietsers (97%) en de meeste inwoners (79%) hebben de indruk dat fietsen nu veiliger is in de heringerichte straten. Deze cijfers zijn gelijkaardig voor alle projecten, ongeacht het type van fietspad.
• Bij automobilisten liggen de indrukken anders. 37% ervaart een verbetering, 30% ziet weinig verandering en 26% vindt autorijden gevaarlijker met de fietsvoorzieningen.
• Bij voetgangers is de impact veel kleiner. 48% ziet weinig verandering en 33% voelt zich veiliger als voetganger met de aangepaste infrastructuur.

Onderstaande grafiek illustreert deze bevindingen. Let wel_ de mening van mensen die aangeven dat er noch een verbetering, noch een verslechtering is, wordt niet weergegeven.

B. Aantal incidenten is verwaarloosbaar

Hoewel alle data nog niet beschikbaar zijn, zien de onderzoekers geen enkele reden om niet te kiezen voor aangepaste infrastructuur. Zeker voor de straatinrichting zelf lijkt het evident om fietsers een eigen plek te geven. Enkel bij kruispunten waarschuwen ze dat het design doordacht moet zijn.

Uit video-analyse van maar liefst 12.900 fietsers bleek dat er op de kruispunten geen enkel ongeval of bijna-ongeval gebeurde. Dit geldt voor zowel de kruispunten met als zonder fietsverkeerslichten. In totaal zagen de onderzoekers 6 kleine incidenten, waar een fiets of auto moest remmen uit voorzichtigheid. Hier bleek wel dat kruispunten waar fietsers en auto’s tijdelijk moeten mixen tot meer incidenten leiden.

4. Positieve economische impact

Zowel fietsers als bewoners werden bevraagd over de impact van de fietspaden. Dit zijn de belangrijkste conclusies:

• 43% ziet de aanleg van een fietspad als een positief gegeven voor de leefbaarheid van de buurt en de straat.
• Een meerderheid vindt de straat veiliger dan voordien voor alle gebruikers.
• Eén op vijf verklaart dat ze vaker stopten bij handelszaken die langs de fietsroute liggen. Quasi niemand ervaart een negatieve economische impact.
• Zelfs een klein percentage van de bewoners van de straat zelf gaat nu vaker winkelen in zijn eigen straat.
• Veel bewoners zijn voorstander van meer fietspaden in de stad.

Voor wie nog meer cijfers, data en conclusies wil,  kan uiteraard terecht in het hele rapport. De introductie bevat trouwens een zeer interessant overzicht van eerdere onderzoeken.

5. Fietspaden

Hoe leg je snel en efficiënt een fietspad aan?  De Texaanse stad Austin zette maar liefst 14 verschillende manieren op een rij. Naar eentje uit de rij verwees Zeronauter Floris in een andere blogpost:  de ‘Armadillo’ van Cyclehoop.  Het Gordeldier is gemaakt uit 100% gerecycleerde materialen en biedt steden en gemeentes een eenvoudige optie om fietsstroken aan te leggen. Een fietsstrook die fysiek afgescheiden is van de  rijbaan, is sowieso een verbetering t.o.v. de klassieke suggestiestroken.

Zoals bleek uit de twee vorige posts in deze reeks, mag de impact van fietspaden op de fietsveiligheid niet onderschat worden. Toch is een hoge afscheiding door paaltjes niet altijd de beste keuze, omdat het voor zowel fietsers als wagens manoeuvreren stressvoller maakt. Hier zijn de lage armadillo’s een aantrekkelijk alternatief. Ze zijn niet nieuw, maar in Vlaanderen hebben we ze voorlopig nog niet gespot.

In Londen zijn er al een aantal experimenten met dit type fietspaden. Je kan het voorbeeld bekijken in onderstaand filmpje.

Zelf vind ik de armadillo’s een degelijke oplossing als ze geïntroduceerd worden binnen een duidelijke fietsvisie. Zo moet het fietspad breed genoeg zijn zodat je kan voorbijsteken en moet er een fietspadennetwerk zijn doorheen de stad. Hieronder vind je ook het overzicht van de verschillende manieren om een fietspad aan te leggen in de stad en hun score ten opzichte van elkaar.