Hoe communiceren met een klimaatscepticus

Silence means consent.

Hoe communiceren met een klimaatscepticus
Photo by The Climate Reality Project / Unsplash

Ik denk dat iedereen die al eens gecommuniceerd heeft over de klimaatverandering al in aanraking is gekomen met een tegenreactie van een klimaatscepticus. Voor alle duidelijkheid: zo’n klimaatscepticus is iemand die werd meegezogen in de verhalen van de klimaatontkenners.

Deze laatste, een kleine maar erg actieve groep mensen, valt niet te overtuigen. Deze klimaatsceptici hebben een erg duidelijke agenda: verwarring en twijfel zaaien bij het brede publiek, zodat de ernst van het klimaatprobleem niet doordringt, en de illusie wekken dat er nog steeds een debat gaande is over de opwarming van de aarde.

Deze groep van mensen wordt rechtstreeks of onrechtstreeks aangestuurd door conservatieve denktanks, die gesponsord worden door onder meer producenten van fossiele brandstoffen.

Voor de meesten van ons lijkt het bijna onbevattelijk dat een rationeel mens nog durft te twijfelen aan de opwarming van de aarde als feit, en dat zo iemand de wetenschap (die dit ondersteunt) in vraag durft te stellen. Als iemand die begaan is met het klimaatprobleem heb je dan de neiging om elk argument van zo een klimaatscepticus te gaan weerleggen.

En zo krijgt diezelfde klimaatscepticus zijn zin: een debat over klimaatverandering doen ontstaan dat er in de wetenschap niet is. Je werkt als het ware mee aan het plan van de klimaatontkenners. Maar zwijgen, en de klimaatnegationisten vriej baan geven en hen invloed laten uitoefenen, is ook geen optie. Ze komen meer in de media dan we denken.

Dat is heel kort het dilemma waar we voor staan. ‘Damned if you do, damned if you don’t.’ Er moet dus een andere communicatiestrategie zijn om de klimaattwijfelaars te overtuigen van de ernst van het probleem. De American Psychological Association geeft twee alternatieven om meer succesvol te communiceren over de klimaatverandering.

In een eerste studie werd een enquête afgenomen bij 700 Amerikanen. 350 van hen kregen de volgende vragen voorgeschoteld:

  • Hoe betrouwbaar zijn de medische data die stellen dat virussen ziektes veroorzaken?
  • Hoe zeker zijn fysici ervan dat de zwaartekracht de oorzaak is dat voorwerpen vallen als je ze loslaat?
  • Hoe betrouwbaar zijn de data van klimaatwetenschappers die bewijzen dat de temperatuur van het zeewater stijgt?
  • Hoe zeker ben je ervan dat de klimaatverandering de nieuwe weerpatronen die we vandaag ervaren, kan verklaren?

De tweede helft van de ondervraagden kreeg enkel de twee laatste vragen om te beantwoorden. Aan alle deelnemers werd gevraagd welke politieke overtuiging ze hadden: links, gematigd of rechts (liberal, moderate of conservative).

Wat meteen opviel in de resultaten: mensen die zichzelf als rechts (conservative) identificeerden, en die vaak nogal sceptisch staan ten opzichte van het klimaatprobleem, waren bij de volledige vragenlijst veel meer geneigd om ook op de klimaat gerelateerde vragen positief te antwoorden. Veel meer dan hun mede-conservatieven die enkel de klimaatvragen moesten beantwoorden.

Dat komt omdat die eerste groep van conservatieve medemensen geconfronteerd werden met voor hen tegenstrijdige vragen. Natuurlijk geloven ze de medische wetenschap en de wetenschap die aan de basis van de zwaartekracht ligt… en dus ook diezelfde wetenschap die zegt dat de oceaan opwarmt? Ja dan maar zeker?

'Alle wetenschappelijke instellingen en universiteiten zijn onderdeel geworden van een religie met het VN-klimaatpanel als Vaticaanstad.'

De waanzin van Jean-Marie Dedecker

De resultaten van deze bevraging zijn erg belangrijk. De echte klimaatontkenners doen er alles aan om de klimaatwetenschap verdacht te maken. Om deze multidisciplinaire tak van de wetenschap buiten het kader van die wetenschap te trekken. En toegegeven, ze zijn daar vrij succesvol in. Lees maar eens een opiniestuk van N-VA politicus Jean-Marie Dedecker: ‘Klimaat is volgens mij een religie geworden, met haar eigen hoogmissen, zondebesef, aflaten, boetedoening en processies door de straten.’

Maar net omdat er niet zoiets is als “klimaatwetenschap” — zoals ik al eerder zei, is het een multidisciplinair wetenschappelijk domein — trek je de hele wetenschap in twijfel. Alle biologen, artsen, fysici, meteorologen, statistici, de data zelf, de geologen, klimatologen, paleoklimatologen, alle wetenschappelijke instellingen en universiteiten zijn onderdeel geworden van een religie met het VN-klimaatpanel (IPCC) als Vaticaanstad.

Hoe grotesk en waanzinnig de uitlatingen van Dedecker ook mogen zijn, zij worden massaal gedeeld via sociale media. Dat kan omdat die confrontatie uitblijft, het conflict dat uitgelokt wordt in deze enquête van de studie van de American Psychological Association. Je kan namelijk niet een beetje zwanger zijn. Je kan geen blind vertrouwen stellen in de arts die je zieke kind behandelt en tegelijkertijd diezelfde arts schofferen omdat hij onderzoek publiceert dat aantoont dat tropische ziektes uitbreiden naar het noorden door de klimaatopwarming.

Blind vertrouwen

Je kan niet een blind vertrouwen hebben in de zwaartekracht en op hetzelfde moment de fysica achter de klimaatverandering naar de prullenmand verwijzen. De confrontatie met deze tegenstelling kan mensen overtuigen om die twijfel over de wetenschap op te geven.

Een tweede studie die naar voren wordt gebracht in het Phys.org-artikel gaat over hoe mensen meer doortastend en met vertrouwen gaan communiceren over de klimaatverandering door een trainingsprogramma. Dat uitgebreide programma was succesvol en zou ook hier van pas kunnen komen.

Meer nog dan “klimaattwijfelaars” over de streep te trekken is het veel belangrijker om de onwetende meerderheid op de hoogte te brengen.

Iedereen weet wel hoe moeilijk het is om het in een dagelijkse conversatie te hebben over de klimaatverandering. Je wordt nogal vlug bestempeld als sfeerbederver als je dit onderwerp wilt aansnijden op een familiefeestje of op een barbecue met vrienden. Ikzelf ben ook geen grote held om bij sociale of andere gelegenheden te praten over het klimaatprobleem.

Toch is het enorm belangrijk om die conversatie wel aan te gaan. Om onze omgeving te laten zien dat het mis aan het lopen is. Meer nog dan “klimaattwijfelaars” over de streep te trekken is het veel belangrijker om de onwetende meerderheid op de hoogte te brengen. Familie, vrienden, collega’s. Een cursus over hoe dat succesvol te doen zou dus echt kunnen helpen, volgens de studie.

Op het eerste zicht lijkt het alsof vooral rechts-conservatieve mensen overtuigd moeten worden, alsof het klimaatprobleem een verhaal van links-rechts zou zijn.

Dat is helemaal niet waar. Rechts-conservatieve mensen worden gewoon veel meer blootgesteld aan de desinformatiecampagnes van lobbygroepen en hun uitwassen. Ze komen meer in aanraking met “helden” zoals Dedecker die te pas en te onpas hun onzin mogen spuien in zogenaamde opiniestukken en te gast mogen zijn in praatprogramma’s omdat ze het zo goed kunnen uitleggen en voor controverse zorgen.

Journalisten en redacteurs moeten ook die confrontatie aangaan: waarom deze tak van de wetenschap in vraag stellen en al de rest van de wetenschap niet?

Dat laatste maakt dat ook de media medeplichtig zijn aan het zaaien van verwarring over de klimaatopwarming. Het is een overgeeflijk excuus om zich te verstoppen achter de term “opinie” om desinformatie te verspreiden.

Geef dissidente stemmen ook een platform

Ook de media zouden zich eens moeten verdiepen in die eerste studie, en zich afvragen waarom klimaatwetenschap blijkbaar wel een andere “behandeling” krijgt dan bijvoorbeeld kankeronderzoek. Wees consequent en geef dan ook voor deze tak van de wetenschap “dissidente” stemmen een platform om via opiniestukken en talkshows hun onzin te verspreiden.

Geef dan ook, naast Jean-Marie Dedecker, een platform aan de creationisten, de “flat earthers”, de chemtrail -aanhangers, de wichelroedelopers, voodoopriesters, waarzeggers, handopleggers en eender welke andere afwijkende mening die in strijd is met de wetenschap. Journalisten en redacteurs moeten ook die confrontatie aangaan: waarom deze tak van de wetenschap in vraag stellen en alle andere wetenschap niet?

Voor de volledigheid: ook aan “linkse” mensen kan nog wat wetenschappelijke realiteitszin bijgebracht worden. Tim Minchin heeft er een grappige beat poem over geschreven.

Silence means consent, zwijgen maakt medeplichtig. Dat is dan ook mijn tip, bovenop de twee vermelde studies. Zwijg niet langer. Reageer. Maak van die zwijgende meerderheid een mondige meerderheid. En dat is niet makkelijk, want ons brein houdt ons tegen.

‘Previous generations may not have cared much more about the future than we do now, but there was also much less they could do to affect the future, negatively or positively. We, however, have that power, the power to protect the planet from asteroids, to avert catastrophic climate change. That is an awesome and terrible responsibility, but it’s one that we still seem happy to ignore.’

Dus laten we die verantwoordelijkheid wel opnemen. Laten we niet langer zwijgen en hulpeloos toekijken. Ieder op zijn manier. Het is tijd om op te staan.