Het rookverbod en de vage middernacht-grens

Als je als niet-roker een tijdje in het Verenigd Koninkrijk of Scandinavië vertoeft is het gemakkelijk te vergeten dat overdekte commons nog niet zo lang geleden ingenomen werden door rook. Maar in landen met een rookverbod zoals België blijven mensen systematisch roken op plaatsen waar het verboden is. In 2013 was 25% van de gecontroleerde cafés in overtreding. Misschien was het proces om een rookverbod in te voeren niet zo effectief of misschien is het de gemeenschap die toe laat dat harde verslaafden een cultuur van micro-heronderhandeling onderhouden.

Geïnformeerde en kordate beslissingen

Er is geen twijfel over de relevantie van het rookverbod. Als een product of een dienst die beschikbaar is op de vrije markt schade veroorzaakt is het de rol van de staat om maatregelen te nemen de burger te beschermen. Geïnformeerde beslissingen nemen zijn de hoeksteen van een democratie en dit kan een tijd in beslag nemen. Maar van zodra dat onwetendheid en ontkenning van de gezondheidseffecten van roken overwonnen waren hebben vele landen kordate beslissingen genomen om roken te bannen van publieke ruimtes.

Obscure en uitgestelde beslissingen

Tegen 2007 werd in België een rookverbod ingelast op de werkvloer en in restaurants en cafés met uitzondering tot plaatsen waar koude maaltijden, pizza’s of warme maaltijden met brood in plaats van frietjes, en eten lager dan 30% van de verkoop uitmaakte. Deze obscure regeling doet vermoeden dat de Belgische staat waarschijnlijk over-geïnformeerde beslissingen nam. Hierdoor was het moeilijk in te schatten waar roken verboden en waar het toegelaten was. Om het nog erger te maken is de “kordate” beslissing om roken van alle overdekte commons te bannen uitgeteld totdat een rechter oordeelde dat de maatregelen zorgde voor oneerlijke concurrentie in de horeca.

Smoking area vs midnight blurred line

In vele landen is roken enkel toegestaan in een afgebakend gebied dat enkel roken als doel heeft (smoking area). Mensen die niet geïnteresseerd zijn in roken zullen geen interesse hebben om zich in dit gebied te begeven en rokers zullen er ook niet in blijven. In landen waar de smoking area niet duidelijk afgebakend is, is de afbakening aan de verbeelding overgelaten. Vaak is middernacht het punt waar deze afbakening vertroebelt en terug gekeerd wordt naar het oude gedrag.

Waarom annexeren rokers de Belgische rook-vrije commons na middernacht? En waarom tolereren we dit?

Een Engelse versie van dit artikel van Merel Claes lees je hier. Coverfoto: Priscilla van Joseph Szabo (1969)