Er zijn geen mirakels om ons leven klimaatneutraal te maken. Sorry!

Toen er een jaar geleden het klimaatakkoord kwam, kon ik een vreugdekreet niet bedwingen. Ik had de onderhandelingen in Parijs van nabij gevolgd en ook voor mij was de ambitieuze uitkomst onverhoopt. Toch spookten het afgelopen jaar twee eenvoudige klimaatvragen door mij hoofd: ‘Hoe gaan we dit in godsnaam realiseren?’ en ‘Beseffen we eigenlijk wel de impact van dit akkoord?’. Nu het akkoord vandaag in werking treedt, begint ook de zoektocht naar die antwoorden.

Om niet te verdrinken in technische details, schets ik graag volgend hoopvol scenario: Het is 2050 en we zijn erin geslaagd om het tij te keren. De wereld is afgekickt van zijn fossiele verslaving. Daarnaast is de impact van klimaatverandering grotendeels opgevangen en de opwarming van de aarde beperkt tot 1,5 °C. Via massale investeringen zijn onze energievoorziening, ons mobiliteitsnetwerk, onze voedingsketen en gebouwen volledig klimaatneutraal. Verder is er via een internationaal klimaatfonds stevig gewerkt aan klimaatadaptatie en -mitigatie in ontwikkelende landen. Ten slotte is er ook een solidaire en menswaardige opvang voor klimaatvluchtelingen.

Klinkt het te mooi om waar te zijn? Bovenstaand toekomstscenario is wel de ambitie van het Parijse klimaatakkoord dat vandaag van kracht gaat. Wat moeten we dan doen om daar te arriveren in 2050?

Het staat buiten kijf dat de volgende jaren cruciaal zijn. Als we er niet in slagen om op korte termijn enerzijds al het laaghangend fruit te plukken en anderzijds een breed maatschappelijk verhaal te creëren, dan wordt het quasi onmogelijk om het verdrag uit te voeren. Dus de omslag moet er komen van bij de start.

Vrije markt, burgers of beleidsmakers?

Het slechte nieuws is dat die omslag er vandaag nog lang niet is. Zo is de voetafdruk van de gemiddelde Europeaan (en Belg) nog steeds absurd hoog en zijn de nationale klimaatplannen (of NDC’s) die nu voorliggen lang niet ambitieus genoeg. De hamvraag is: Wanneer we in 2050 terugblikken, kwam de omslag er dan van onderuit of bovenaf?

Zonder uitzonderlijk politiek leiderschap heeft het Parijse akkoord zeer weinig kans op slagen.

Sommigen nemen vandaag toevlucht in techno-optimisme en geloven dat de vrije markt ons automatisch in de juiste richting zal leiden. Anderen geloven dan weer in de kracht van vele kleine burgerinitiatieven.

Beide pistes zullen bijdragen tot de oplossing, maar ik vrees dat ze de nodige kracht en snelheid ontbreken.

Zonder uitzonderlijk politiek leiderschap heeft het Parijse akkoord volgens mij zeer weinig kans op slagen. Dat is geen doemdenken, maar wel een oproep aan alle beleidsmakers om er radicaal voor te kiezen om maatregelen te nemen: het stopzetten van fossiele subsidies, inzetten op groene jobs, het invoeren van CO2-taks, resoluut gaan voor steden op mensenmaat, lokale transitie-initiatieven volop steunen, ademruimte geven aan alternatieve energieprojecten, investeren in duurzaam vervoer, lokale landbouw heroriënteren er herwaarderen, …

Er zijn vandaag al vele burgers en bedrijven aan de slag. Beste beleidsmakers, gebruik dit klimaatakkoord en het enthousiasme om samen de voorwaarden voor een geslaagd traject te creëren.

Geen ‘hetzelfde-maar-anders’-verhaal

En dan vraag twee. Beseffen we eigenlijk wel wat de impact van dit akkoord is?

De tocht naar een klimaatneutrale samenleving is geen ‘hetzelfde-maar-anders’-verhaal wel een ‘anders’-verhaal. De kleine stappen die reeds gezet zijn na Kyoto, zijn onvergelijkbaar met de uitdaging van Parijs.

Het is een illusie te denken dat we als burgers gezapig kunnen verder doen en dat onze samenleving miraculeus rondom ons transformeert. We zijn deel van de samenleving en de veranderingen zullen een impact hebben op ons leven. We zullen onze Belgische voetafdruk van 7,45 planeten niet reduceren door alleen elektrische wagens en dakpannen van Elon Musk aan te schaffen. Er is nood aan een brede mentaliteitswijziging.

Het is een illusie te denken dat we als burgers gezapig kunnen verder doen en dat onze samenleving miraculeus rondom ons transformeert.

Een klimaatneutrale samenleving betekent ook gaan voor lokaal, circulair, verpakkingsvrij, fossielvrij en verspillingsvrij.

Het is een samenleving die minder consumeert en meer apprecieert.

Ik schreef in het verleden reeds over de nood aan het herwaarderen van materiële luxe, wat een belangrijk onderdeel zal zijn. Gelukkig zijn er vandaag meer en meer publieke figuren zoals DiCaprio met zijn ‘Before The Flood’-documentaire, die deze boodschap durven brengen. Toch zie ik nog te weinig verandering in de straat.

4 november is de dag waarop klimaat deel moet worden van elk debat. Het Parijse akkoord is geen stok achter de deur, maar een knuppel om alle actoren in de samenleving nu in beweging te zetten. Het geeft geëngageerde burgers, ondernemers, academici, studenten, politici, … het excuus, neen de plicht, om in elk debat, van café tot parlement, van keukentafel tot aula, te vragen: ‘Brengt dit ons dichter of verder af van onze 2050-klimaatambitie?’.