Een klimaatakkoord onderhandelen, is zoals een grondwet schrijven

De klimaattop in Parijs is nu zo’n drie dagen bezig. Sinds zaterdag volg ik de onderhandelingen vanop de zijlijn hier in Parijs. Het is geen eenvoudige materie, maar wel een boeiend leerproces. Eén belangrijk onderdeel dat tijdens de openingsdagen van de onderhandelingen vaak ter sprake komt zijn de INDC’s.

Nationale doelstellingen schieten tekort

Dat acroniem staat voor Intended Nationally Determined Contributions. In tegenstelling tot andere COP’s werd deze keer van alle landen verwacht om voor de start van de top hun landelijke ambities richting 2030 in te sturen. Dat principe werd vastgelegd tijdens de COP19 in Warschau en meer dan 97% van de wereld bezorgde voor de start van de top in Parijs hun doelstellingen. Dit was een onverwacht succes. Ons land stuurde individueel geen doelstellingen binnen, maar ondertekende mee de Europese inzending. Na Parijs zal dan binnen de E.U. de verdeling van de inspanningen gebeuren. Niet alle inzendingen zijn 100% op elkaar afgestemd, ook zijn sommige voorgestelde reducties controversieel, maar daarover later meer.

Doordat de meeste regeringen deelnamen aan het INDC-proces, kwam klimaatverandering wel hoger op de agenda in vele landen en nam de kennis van regeringsleiders rond het onderwerp toe. De ingezonden ambities zetten ook een duidelijke baseline voor de start van de onderhandelingen en geven goed weer hoe de wereld ervoor staat. Het is wel overduidelijk dat de cumulatieve inspanningen van alle landen ruimschoots onvoldoende is om zelfs nog maar een stijging met 2 graden Celsius te voorkomen. Dat beseffen alle waarnemers en onderhandelaars ook maar al te goed.

“Wie dus de illusie koestert dat met Parijs het klimaatprobleem van de tafel is, gaat teleurgesteld zijn in de resultaten.”

COP21 schrijft aan een klimaatgrondwet

Het schrijven van een klimaatakkoord kan je een beetje vergelijken met het schrijven van een grondwet.” vertelde onderhandelaar voor de Marshall Eilanden, Gilberto Arias, me. “Aan de ene kant is een grondwet vaag, maar aan de andere kant biedt het wel een duidelijk kader. We schrijven hier een klimaatgrondwet voor en met de hele wereld.” Dat kader moet een aantal duidelijke principes bevatten. “Zo wordt er transparantie verwacht van alle ondertekenaars. Iedereen moet van iedereen duidelijk zien welke inspanningen geleverd worden. Er moet ook een zeer duidelijk langetermijndoelstelling zijn.” zegt Jennifer Morgan van World Resource Institute. “Maar wat cruciaal is vandaag, is dat we momentum inbouwen in het klimaatakkoord.”

Elke vijf jaar een deadline

“Iedereen beseft dat de trein om de twee graden Celsius te halen veel te laat is vertrokken. De hoop is nu dat we onderweg tijd kunnen goedmaken.” besloot Morgan in een klimaatdebat. “De manier om dat te realiseren is een zogenaamd ‘Ratcheting system’. Hierbij zouden landen elke vijf jaar een nieuw INDC moeten insturen. Als dit systeem ingevoerd wordt -en niet de tienjarige cyclus zoals de E.U. voorstelt- dan staat er elke vijf jaar een deadline voor de deur van alle landen.

Het is uiteraard maar één van de vele technische aspecten van de onderhandelingen. Maar men schrijft een grondwet en daarin is het kader even belangrijk als de inhoud. “Een vijfjarige cyclus zou ook voor bedrijven een duidelijk engagement betekenen, zodat ook zij investeringen beter kunnen plannen. Parijs moet een heel duidelijk boodschap de wereld insturen om de miljarden dollars die klaarstaan, ook geïnvesteerd te krijgen.” aldus Edward Cameron. “We willen ook dat dit systeem ingaat vanaf 2020 en de klok vanaf Parijs begint te tikken.”

Ten slotte zorgt een regelmatige bijsturing van de nationale doelstellingen voor een ‘fail-safe’-mechanisme. Arias: “Tijdens elke COP heb je regressives en progressives. Sommige landen hebben meer ambitieuze regeringen dan vorige keer, andere zijn terughoudender geworden. Doordat de INDC’s bindend worden, zet je steeds de mijlpaal vast. Die kan niet meer worden teruggeschroefd. Als je om de vijf jaar een update vraagt, geeft dit de kans aan progressieve landen om de mijlpaal een heel pak vooruit te schuiven.” Zo wordt er sneller momentum gecreëerd en hoopt men toch de trein op tijd in het station te krijgen.

Dus als er een akkoord uit de bus komt over twee weken, is dit ‘Ratcheting system’ alvast een aspect waar veel waarnemers naar uitkijken.