De wonderen van zeegras in de klimaatstrijd

Zeegras is van vitaal belang voor onze oceanen. Het is 's werelds enige bloeiende plant die in zeewater kan leven en een ongelooflijke bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering. Zeegrassen kunnen tot 35 keer sneller koolstof vastleggen dan tropische regenwouden en hoewel ze minder dan 1% van de zeebodem bedekken, zijn ze wereldwijd goed voor 10-18% van de totale koolstofopslag in de oceanen. Dat zegt het WWF dat een project in het Verenigd Koninkrijk financiert om de krimpende zeegrasweiden aldaar te restaureren.

Zeegras stimuleert de biodiversiteit en is een belangrijke kraamkamer voor vissoorten, de natuurlijke habitat voor bedreigde zeepaardjes, een reeks ongewervelde dieren, grote en kleine hondshaaien, grijze zeehonden, octopussen en zandspiering.

Samen met Sky Ocean Rescue, Swansea University en Project Seagrass heeft het WFF in het VK ongeveer 1,2 miljoen zeegraszaden verzameld en geplant op 20.000 m2 in Pembrokeshire, Wales. “ Zeegrasherstel zoals dit zal de lokale kusteconomieën ten goede komen, de visserij ondersteunen, de waterkwaliteit helpen verbeteren door het verwijderen van overtollig organisch materiaal en stikstof, en bijdragen aan de aanpak van de klimaatverandering door de ecosysteemdiensten die zeegras levert voor de beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering”, stelt WWF.

Eerst conserveren!

Duitse wetenschappers waarschuwen intussen voor overmatig optimisme. Ja herstelde zeegrassen in de Noord- en Baltische zeeën zullen CO2 kunnen vasthouden (zowel in de plant als in haar sedimenten). Maar de hele CO2-uitstoot van Duitsland compenseren zal niet lukken op die manier. "We moeten de bestaande zeegrasweiden, die nu dus al heel wat koolstofdioxide vasthouden, eerst in stand weten houden", waarschuwt Angela Stevenson van het GEOMAR Helmholtz-Zentrum für Ozeanforschung in Kiel waar onderzoek gebeurt naar een zeegrasweide van 300 vierkante kilometer. Zelfs als Duitsland alle gebieden waar zeegras verloren is gegaan, zou weten te herstellen, zouden ze naar schatting jaarlijks slechts 100 ton kooldioxide opnemen - een zeer klein percentage van de Duitse doelstelling, aldus Stevenson.

Volgens gegevens van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties slinken zeegrashabitats in een alarmerend tempo van ongeveer 7% per jaar, waarbij de belangrijkste bedreigingen afkomstig zijn van landbouw en industriële afspoeling, baggeren, ongereglementeerde visserij, klimaatverandering en kustontwikkeling.

Feit is dat als zeegras verder afsterft, de CO2 die het vasthield weer makkelijker in de atmosfeer kan vrijkomen. Da's een probleem.  

Hoeveel CO2 precies?

Studies suggereren dat de oceanen een aanzienlijk deel van de miljarden extra tonnen koolstofdioxide die elk jaar uit de atmosfeer moeten worden verwijderd om de temperaturen halverwege de eeuw onder controle te houden, naar beneden kunnen halen. Maar om dat te bereiken moeten de ecosystemen aan de kust worden hersteld, moet meer zeewier worden geteeld, moeten voedingsstoffen worden toegevoegd om de groei van plankton te stimuleren, of soortgelijke ingrepen.

Wetenschappers hebben slechts een rudimentair inzicht in de hoeveelheid koolstof die zeegras vastlegt en in de grote rol die de plant speelt bij de regulering van het klimaat. Zonder die kennis en betaalbare manieren om na te gaan of herstelwerkzaamheden daadwerkelijk meer koolstof opslaan, wordt het moeilijk om de vooruitgang van het klimaat te volgen. Net dat is van belang om de resultaten van herstelprojecten correct in te schatten en er eventueel CO2-credits aan te koppelen zoals met bossen al het geval is. Herstelprojecten van grote kustgebieden is een dure aangelegenheid, als men in staat is in beeld te brengen wat het opbrengt, is het vinden van de nodige fondsen iets waar je de markt mee op kan.

Zeegras & AI

Tidal, niet de muziekservice, maar één van de Moonshot projecten van Alphabet X (van het moederhuis van Google) probeert nu tools te ontwikkelen om daarbij sneller en correcter te beginnen meten. Tidal ontwikkelde camerasystemen in combinatie met software om viskwekerijen te helpen meten of hun vissen voldoende eten, welk gewicht de vissen hebben, of er zich mogelijk ziektes en infecties voordoen in de scholen. Allemaal zaken die moeilijk zijn vast te stellen met het blote oog maar met camera's kunnen worden vastgelegd en razendsnel geïnterpreteerd.

Nu is het bedrijf ook begonnen met de bestuderen van zeegrassen in de hoop dat op basis van camerabeelden sneller kan worden vastgesteld hoeveel CO2 wordt vastgehouden in zeegrasweiden. Dat soort metingen moet ultiem leiden tot het vinden van financiering en dus de heropbouw van het zeegrasbestand wereldwijd.

Ook elders wordt zeegras bestudeerd met camera's. Zo worden in de Bahama's camera's bevestigd aan tijgerhaaien om de grassen in beeld te brengen. Ook in de Indische Oceaan wordt naarstig gezocht naar zeegrassen — en verklaringen gezocht voor hun relatief snellere achteruigang daar.

Moeilijke rechtvaardigheid

Zeegrassen groeien met het zonlicht, dus vind je ze vooral dicht bij de kusten waar toevallig ook de meeste vissersgemeenschappen te vinden zijn. Dat legt meteen ook een probleem van rechtvaardigheid bloot voor wie zijn hoop zet op het feit dat zeegrasgebieden afschermen van de mens ons kan helpen om CO2-neutraal te worden. Dat is ten dele waar maar milieurechtvaardigheid betekent ook dat we rekening houden met vissersgemeenschappen aan de kusten. Je kan niet zomaar hele gebieden afsluiten zonder oog te hebben voor de gemeenschappen die er van afhankelijk zijn.

Meer plassen, betere zeegrassen

Menselijke urine bevat twee belangrijke bestanddelen van plantenmeststoffen: fosfor en stikstof. Sterker nog, afvalwaterzuiveringsinstallaties verwerken deze overvloedige bron al en creëren bijproducten die anders naar de stortplaats zouden gaan. In gekristalliseerde vorm heet dit bijproduct struviet. Wetenschappers onderzoeken nu of struviet zeegras zou kunnen bemesten. De huidige methoden om zeegras te herstellen zijn relatief duur en weinig succesvol. De studie wijst op problemen met voedingsstoffen en concurrentie met algen als redenen voor deze moeilijkheden. Struviet lijkt te zorgen voor een langzamere, meer consistente afgifte van voedingsstoffen aan het zeegras. Struviet is potentieel een win-win voor het milieu. Het wordt verwijderd uit afvalwater, dus het vermindert de impact op downstream ecosystemen, en het overbemest niet wanneer het gebruikt wordt voor herstel, stellen de onderzoekers.

Wat moeten we er nu uiteindelijk mee?

We moeten er dus alles aan doen om de zeegrassen die er zijn, te conserveren. Ze houden heel wat CO2 vast die anders weer een gevaar vormen voor onze atmosfeer. Bovendien moeten we op een rechtvaardige manier zoeken naar manier om zeegras te laten groeien en bloeien. Mogelijk met behulp van onze eigen urine. Want hoe meer zeegras, hoe meer kleine en grote zeedieren kans maken op overleven, waardoor ook de gemeenschappen die er van leven, betere kansen overlevingskansen hebben. En, last but not least, die sprieten zijn een meester in het binden en vasthouden en in sedimenten doen wegzinken van CO2. What's not to like?