De ceo, de econoom, de politicus... en de klimaatwetenschappers
Drie vooraanstaande heren mochten op tv nogal wat debiteren over het klimaat ongehinderd door de wetenschap terzake.
Op deze koude winteravonden is er soms niets gezelliger dan onder een warm deken naar de televisie te kijken. Toch veerde ik regelmatig op uit de zetel wanneer gasten in een praatprogramma hun visie op de klimaatcrisis ten berde brachten. Er zijn enkele uitspraken blijven hangen bij mij die mij doen twijfelen of de heren in kwestie wel voldoende op de hoogte zijn van de klimaatcrisis.
De econoom is Geert Noels die in ‘De Afspraak’ zijn boek ‘De Klimaatschok’ kwam promoten. De ceo van dienst is havenbaas Jacques Vandermeiren in het programma ‘Alleen Elvis Blijft Bestaan’. Dan is er nog politicus Paul Magnette die in ‘De Afspraak op Vrijdag’ kort zijn boek ‘La Vie Large’ mocht promoten, een soort ‘ecosocialistisch manifest’.
Om de uitspraken van de drie vooraanstaande heren tegen het licht te houden doe ik beroep op ‘Mission 2020’ en meer bijzonder op het commentaarstuk ‘Three years to safeguard our climate’ dat ze schreven in het gerenommeerde vakblad ‘Nature’. De auteurs van het stuk zijn vooraanstaande Europese klimaatwetenschappers zoals Christiana Figueres, Hans Joachim Schellnhuber, Johan Rockström en Stefan Rahmstorf. Ze schreven het artikel in 2017 en het is gebaseerd op de analyse van enkele toonaangevende wetenschappelijke instellingen zoals het PIK in Duitsland en Yale University uit de VS.
De wetenschappers besluiten (ik parafraseer):“Het jaar 2020 is cruciaal. Je kan niet spreken over het klimaatprobleem zonder het te hebben over ‘timing’ (koolstofbudget en jaarlijkse uitstoot). Als na 2020 de emissies blijven stijgen of zelfs stabiliseren dan zijn de temperatuurdoelstellingen uit het Parijsakkoord niet langer haalbaar.”
Het zal duidelijk zijn dat we die 2020-piek en daling van emissies vandaag niet gehaald hebben. Toch lijkt het alsof alles, de anderhalve graad klimaatopwarming, nog steeds haalbaar is. Dat leek toch zo toen ik de CEO, de econoom en de politicus bezig hoorde op het kleine scherm. Laat ik beginnen met de CEO.
De CEO
“Activisme kan zo lang het redelijk blijft. Ik denk niet dat we draagvlak creëren of de sense of urgency communiceren door je vast te kleven aan schilderijen of vliegtuigen. Ik ben een ‘possibilist’, ik kijk naar wat kan gedaan worden. Ik verkies acties ipv grote statements. Men kan discussiëren over het ritme of de snelheid maar een transitie gaat tijd in beslag nemen. Is het een snelheidswedstrijd? Ik denk het niet. We moeten zien dat we tegen 2050 er met z’n allen zijn.” (2)
Havenbaas Jacques Vandermeiren denkt dus dat ‘timing’ er niet toe doet en staart zich blind op 2050 als einddoel. De CEO is niet alleen met deze misvatting, je hoort dit te pas en te onpas. Het is nochtans poepsimpel: een bepaalde extra hoeveelheid CO2 in de atmosfeer zorgt voor een bepaalde temperatuurstijging met bijhorende gevolgen. Die ‘extra CO2’ noemen we het koolstofbudget en bij ‘Mission 2020’ uit 2017 bedroeg dit 600 GtCO2 om binnen de afspraken van Parijs te landen. Als je uit dat budget jaarlijks een flinke hap neemt dan wordt het steeds moeilijker om socio-economisch ‘comfortabel’ te landen.
Op de grafiek uit de studie is dat duidelijk te zien. Volgens de wetenschappers wordt het na 2020 bijzonder moeilijk (lees onmogelijk) om dat nog op een realistische manier te doen.
Hoe komt het dat zo een belangrijk man het zo verkeerd heeft? Dat komt omdat de betrokken wetenschappers net zoals Vandermeiren ook ‘possibilisten’ zijn. Ze zijn realistisch en vertrekken van wat vandaag mogelijk is.
Ze beroepen zich daarbij niet op technologie, zoals grootschalige koolstof afvang en opslag die vandaag nog niet beschikbaar is: “In the absence of geoengineering or large-scale deployment of negative emission technologies, peaking global emissions after 2020 would provide too little time to transform the global economy.”(3)
Dus zonder die Negatieve Emissie Technologie, zoals CCS, valt heel het verhaal van de 2050-eindmeet in duigen en moeten we veel eerder de uitstoot naar nul herleiden. Dat brengt ons naadloos naar econoom Geert Noels.
De Econoom
“Ik ben geen voorstander om er te pleiten voor allerlei subsidies voor goed gedrag. De overheid met zorgen voor regelgeving rond dingen die vandaag technologisch mogelijk in een kader zitten zodat ze kunnen toegepast worden. Ik denk bvb aan Carbon Capture and Storage (CCS)”
Die ‘tandpasta-terug-in-de-tube-duwen technologie’ of CO2 uit de atmosfeer zuigen en filteren, comprimeren, transporteren en ondergronds opslaan is dus noodzakelijk geworden. Vanwege het feit dat het socio-economisch niet langer haalbaar is om binnen het resterende koolstofbudget naar 0-uitstoot te gaan (zoals de wetenschappers uit de studie van 2017 verklaarden).
Hoe langer we wachten om onze CO2-uitstoot te doen de dalen en hoe langer het duurt om daadwerkelijk een nul-uitstoot te bereiken (bvb 2050), hoe meer CO2-stofzuigers (CCS) er nodig zijn.
Mijn kennis van de economie is beperkt maar die CO2-stofzuigers gaan geld kosten en iemand zal die factuur moeten betalen. Die CCS is een serieuze onkostenpost zowel om die installaties te construeren en de energie die ze verbruiken. Het CO2 in de atmosfeer is gestegen van 280ppm CO2 naar 420ppm CO2 vandaag. De jaarlijkse stijging bedraagt meer dan 2ppm CO2.
Tot op vandaag zijn er maar een handvol CCS-installaties en ze zijn weinig succesvol.
Als je met de stofzuigers 1ppmCO2 uit de atmosfeer zou willen halen aan een (optimistische) kost van 100 USD per ton CO2 dan bedraagt de factuur 780 miljard USD. Dat gigantische bedrag om slechts 1ppmCO2 uit de atmosfeer te halen terwijl de jaarlijkse stijging meer dan 2ppmCO2 bedraagt. (5)
Tot op vandaag zijn er maar een handvol CCS-installaties en ze zijn weinig succesvol. Deze technologie heeft dus amper de tekentafel verlaten en toch, en daar treed ik Geert Noels in bij, zal deze technologie nodig zijn omdat we ‘de facto’ de grens van wat haalbaar is al hebben overschreden.
Hoe vroeger we (vandaag) onze uitstoot laten dalen hoe minder CCS er nodig zal zijn. Gebruiken we CCS als middel om te blijven uitstellen dan zal het kostenplaatje ook niet meer ‘socio-economisch’ te verantwoorden zijn.
Ik wil nog maar eens benadrukken dat de datum 2050 gebaseerd is op de premisse dat we jaarlijks miljarden tonnen CO2 kunnen afvangen en opbergen. Om er een karikatuur van te maken: we kunnen wachten tot oudejaarsavond 2049 om onze uitstoot te verlagen om op 01/01/2050 dan duizenden en duizenden CO2-stofzuigers in het stopcontact te pluggen om al dat teveel CO2 in de atmosfeer er terug uit te halen.
De Politicus
“Klimaattransitie betekent niet dat we ons alles moeten ontzeggen. Ik ben eerder tegen een bestraffend ecologisch beleid: dat we geen vlees meer mogen eten, geen vliegtuig meer mogen nemen om op vakantie te gaan, geen nieuwe kleding kopen enzovoort. Dat werkt niet enthousiasmerend.”
De socialist Paul Magnette probeert zoals elke politicus dat ongemakkelijk klimaatprobleem te reduceren tot iets wat ideologisch aanvaardbaar is, in dit geval ‘ecosocialisme’. Liberalen zijn dan eerder te vinden voor ‘ecomodernisme’ omdat dat beter past in het liberaal rechts narratief. Spijtig genoeg zijn we het punt gepasseerd dat we de luxe hebben om binnen eender welk ideologisch kader de klimaatcrisis te bestrijden.
En ook hier geldt de regel: hoe langer we wachten hoe moeilijker de boodschap nog politiek-ideologisch te verpakken is.
Gelukkig is er ironisch genoeg die onbestaande technologie die ons veilig naar het verre 2050 kan brengen. De protagonisten van vandaag zijn dan al lang op pensioen of hebben het tijdelijke met het eeuwige verwisseld.
Gelukkig is er ironisch genoeg die onbestaande technologie die ons veilig naar het verre 2050 kan brengen. De protagonisten van vandaag zijn dan al lang op pensioen of hebben het tijdelijke met het eeuwige verwisseld.
Professor Kevin Anderson, nog een vooraanstaande Europese klimaatwetenschapper, vat het mooi samen: "We've been sweetening the pill for at least 20 years, if not 30 years. And we are now in a position where it's nigh-on impossible, which is why the modellers continue to put forward various techniques that do not exist at scale for removing carbon dioxide from the atmosphere in the future. Otherwise you have to ask very difficult political questions about the choices we are making, and we dare not do that."
Als ik dan, op een koude winteravond, een CEO hoor verkondigen dat de transitie geen snelheidswedstrijd is, een econoom die gelooft dat negatieve emissie technologie vandaag al bestaat en een politicus die vindt dat we er allemaal wel op vooruit gaan bij een koolstofvrije samenleving in het verre 2050… dan vind ik dat ik daar toch eens iets zou moeten over schrijven. Bij deze.
Referentie:
Figueres, C., Schellnhuber, H., Whiteman, G. et al. Three years to safeguard our climate. Nature546, 593–595 (2017). https://doi.org/10.1038/546593a