Colruyt: van de laagste prijs naar de duurste grond

Wordt landroof nu ook een Belgisch fenomeen?

Colruyt: van de laagste prijs naar de duurste grond
Photo by Ruben Christen / Unsplash

Wereldwijd is een opbod gaande om gronden te verwerven. Onder andere in de Braziliaanse Cerrado kopen Amerikaanse, Nederlandse, Duitse en Zweedse pensioenfondsen via tussenpersonen (grileiros) illegaal gronden op. De traditionele volkeren die er van oudsher wonen, worden verjaagd, vergiftigd, vermoord.

In Afrika en andere continenten kennen we ook zo’n fenomeen van landgrabbing of landroof. In de toekomst krijgen we te maken met petroleumtekorten, en multinationals bereiden die toekomst al intens voor: alles wat nu op basis van petroleum gemaakt wordt, willen ze vervangen door – vooral — suikerriet. Dat is mogelijk met de combinatie van nanotechnologie en synthetische biologie.

Multinationals zoals Chevron, Shell, Monsanto/Bayer, Cargill en anderen kopen gronden op. Zo voeren zo ook de druk op tussen voedsellandbouw, in handen van boeren, en “landbouw” in hun eigen dienst.

Terug naar de middeleeuwen?

In dit bredere plaatje past de beslissing van Colruyt Group om landbouwgrond op te kopen voor de teelt van producten die in zijn supermarkten verkocht zouden worden.

Formeel gezien is de boer zelfstandig, maar hangt hij niet al te dikwijls af van de dictaten van de bank?

De reacties van de Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) zijn heftig. Het ABS verwijst zelfs naar de middeleeuwen, die tijd waarin de vazal in dienst van de kasteelheer, zijn leenheer, werkte.

De boer zou zo zijn vrijheid en zelfstandigheid kwijtraken. Maar is de boer die de laatste decennia overleefde nog wel zo vrij? Formeel gezien is de boer zelfstandig, maar hangt hij niet al te dikwijls af van de dictaten van de bank?

Kleine boeren moesten sinds de jaren zestig wijken omdat ze “niet efficiënt” waren. Hun gronden werden opgekocht door collega’s, die zelf nog eens moesten investeren in machines, stallen, etc. Schulden en rente zijn nu hun deel. Zelfdoding komt dan ook vaak voor in de land- en tuinbouwsector.

Vele grondloze boeren zitten sinds diezelfde jaren zestig vast in contracten met de veevoedersector, slachthuizen, vleesverwerkingsbedrijven en supermarkten. Ze doen aan contractteelt in dienst van de integratoren. Die hebben minstens drie schakels van de ketting in handen, bijvoorbeeld de toelevering van veevoeder, de levering van varkens en het slachthuis. Over deze situatie van “integratie” gaf Wervel in de jaren negentig vier kranten uit. Ze zijn nog verkrijgbaar, leesbaar en leerzaam.

Te veel rollen…

De Boerenbond wijst Colruyt terecht door te stellen dat het bedrijf te veel rollen opneemt. Maar moet de Boerenbond qua rollen en machtsconcentratie niet even de hand in eigen boezem steken? Het is een syndicaat, maar in de Boerenbondholding MRBB is ze ook de grootste veevoederleverancier in België. De vele rollen in de banksector (voorheen CERA, nu KBC), in toeleverings- en afnamebedrijven worden beschreven in het ophefmakende boek ‘100 jaar boeren’.

Het is de laatste decennia een wereldwijd fenomeen dat de macht van de Carrefours, Walmarts, Delhaizes en Colruyts exponentieel groeit.

Colruyt maakt zijn nieuws wereldkundig in de context van OCMW’s en Kerkfabrieken die de laatste jaren massaal hun gronden verkopen. Denk maar aan het geval Huts, de ondernemer-miljardair die in één klap 450 hectare landbouwgrond van OCMW Gent kocht.

Daar kon geen enkele boerende boer tegen op, ook al hebben velen behoefte aan wat grond. Een rechtszaak van gedupeerde boeren versus speculant Huts loopt daarom nog in Gent.

Supermarkten zijn prijszetters, de meeste boeren zijn prijsnemers. Ze moeten de dictaten die in de voedselketen heersen aanvaarden, of wijken.

De laatste decennia groeit de macht van de Carrefours, Walmarts, Delhaizes en Colruyts van deze wereld exponentieel, ook dat is een wereldwijd fenomeen. Zelfs in die mate dat gigantische voedingmultinationals zoals Nestlé en Unilever allianties willen aangaan met ngo’s om deze wereldwijde macht wat te counteren.

Als we naar het Belgische niveau kijken, dan is Colruyt Group de grootste Belgische supermarktketen. Het marktaandeel in België van de ketens Colruyt lLaagste Prijzen, Okay en Spar is 32,1 procent.

Gronden voor boeren onbetaalbaar

Ondertussen worden de gronden in Vlaanderen onbetaalbaar. Uitschieter is West-Vlaanderen, en dat komt vooral door de productie van diepvriesgroenten, vooral voor de export.

Ook het feit dat ons kleine België nummer één is in export van aardappelproducten, maakt dat de grondprijzen stijgen en dat het bodemleven verarmt. Toch ondersteunen zowel de Vlaamse minister van Landbouw Crevits (CD&V) als de Waalse overheid de aardappelsector, ieder met 10 miljoen euro. De reden? Door de coronacrisis raakte de sector zijn aardappelen niet kwijt.

Tenslotte is er de “verpaarding” en vertuining van het landschap. Kapitaalkrachtige beleggers kopen gronden en hoeves op om paarden te houden, de sport van vermogende middenklassers. Landbouwgronden worden tuinen rond opgekochte boerderijen.

Al deze fenomenen samen maken dat toegang tot grond voor jonge boeren dikwijls een verre droom is. De vzw De Landgenoten probeert dat te verhelpen, maar ook voor deze organisatie zijn de prijzen onhoudbaar.

Daarom probeert De Landgenoten nu allianties te smeden met gemeentebesturen om publieke gronden te reserveren voor biologische landbouw. Er zijn al enkele inspirerende voorbeelden. Hoop doet leven.