Betalen we na Parijs de ware prijs van CO2?

“You can’t put the genie back into the bottle.” De genie in dit geval is ‘Carbon Pricing’ of het heffen van een meerprijs op CO2-uitstoot. Zowel binnen de muren van de officiële onderhandelingen als daarbuiten kwam de discussie rond het onderwerp vaak terug. Toch is het niet eenvoudig omdat het veel verschillende facetten heeft. De eenvoudigste manier om het debat een beetje te kaderen zijn drie grote scheidingslijnen.

• Waar? Internationaal versus lokaal
• Hoe? Carbon Tax versus Cap-and-trade (of ETS)
• Wie? Industrie versus Politiek

Ik overloop dadelijk de drie aspecten, maar ik geef graag eerst enkele algemene punten mee die vandaag vaak binnen de COP21 aangehaald worden.

Verwacht geen Carbon Pricing in COP21-verdrag

Ten eerste, je zal in het verdrag geen melding vinden van Carbon Pricing. Dat is ook geen prioriteit. In het verdrag vind je ook geen specifieke doelstelling rond onderzoek naar alternatieven bijvoorbeeld, terwijl het even cruciaal is.

Toch is iedereen in de wandelgangen ervan overtuigd dat er een systeem of systemen zullen moeten komen als we ambitieuze doelstellingen willen waarmaken. Het ultieme einddoel zou een globaal systeem moeten zijn om CO2 duurder te maken, maar daar zijn we nog lang niet. Om dit te realiseren zijn er nog heel wat stappen nodig.

Een belangrijk onderdeel zijn daarbij de INDCs-doelstellingen die landen indienen voor een klimaattop. Op dit moment zijn er nog weinig meldingen van Carbon Pricing hierin, maar de hoop is dat met ambitieuze doelstellingen dit wel van de grond komt. Zo hoopt men dat landen meer gaan samenwerken om hun CO2-doelstellingen te halen. Die optie zit momenteel nog in de COP21-draft. Daarna moeten lokale experimenten langzaamaan met elkaar gelinkt worden. Een mooi voorbeeld is de koppeling van het systeem in Quebec aan dat in Californië (vanaf 10m10s) en de toekomstige plannen daar.

En ten slotte is er politieke overtuiging nodig dat de voordelen de nadelen overtreffen. Nu dat laatste lijkt stilaan tot stand te komen. Zo kondigden o.a. Canada, Frankrijk en Duitsland al samen aan dat er geen weg rond ‘Carbon Pricing’ zal zijn.

Waar? Internationaal versus lokaal

Moet een CO2-meerprijs internationaal of nationaal ingevoerd worden? Dit is eigenlijk een discussie die ondertussen niet meer relevant is. Terwijl federale regeringsleiders in het verleden resoluut aanhaalden dat een systeem enkel zou werken als het ingevoerd werd op een internationaal niveau, worden zij nu langs links en rechts gepasseerd door lokale initiatieven. Uiteraard zijn er internationale samenwerkingen rond Carbon Pricing zoals het Europese ETS-systeem, maar dit dekt ook maar een deel van de Europese CO2-uitstoot. Het argument dat een lokaal systeem de competitiviteit negatief zou beïnvloeden, overtuigt niet meer en nationale overheden zetten volop in om een carbon tax in te voeren.

Hoe? Carbon Tax versus Cap-and-Trade (of ETS)

Er zijn twee verschillende manieren om de uitstoot van CO2 economisch te bestraffen.

Je kan eenvoudig elke ton CO2-uitstoot taxeren. Hierbij bepaalt de overheid wat de prijs is. In Europa zijn Frankrijk, Ierland en Zweden voortrekkers van zo’n taxatie. Daarnaast kan je ook een cap-and-trade-systeem invoeren. Hierbij wordt een limiet ingesteld op de CO2-uitstoot en daarna beslist de markt via een veilingsmechanisme wat de prijs is per ton. Naast het Europse ETS vind je gelijkaardige systeem in Quebec het Noord-Westen van de V.S.

Er zijn voor- en nadelen aan beide systemen. Voordeel van Cap-and-trade is dat het aantal ‘permits’ rechtstreeks kan koppelen aan je nationale doelstellingen. Voordeel van een tax is dat je de prijs zelf in handen hebt. Beide leveren inkomsten op voor de staat die kunnen geherinvesteerd worden. Beide kunnen ook naast elkaar bestaan voor verschillende sectoren zoals in Europa. Cap-and-trade voor zware industrie, taks voor alle facetten (bv. benzine, KMO’s).

Wie? Industrie versus Politiek

Het mag je misschien verbazen, maar de roep voor een prijs op CO2 klinkt veel luider vanuit economische dan vanuit politieke kringen. Eind 2013 verbaasden een reeks grote bedrijven (o.a. oliebedrijven) de wereld met een oproep om een meerprijs op CO2 in te voeren. Ook kijkt men naar individuele sectoren om Carbon Pricing in te voeren. Toch blijkt dat zonder politieke wil en leiderschap de implementatie niet evident is. Gelukkig is het maatschappelijk en economisch draagvlak groter en groter aan het worden en durven politici nu zonder verpinken te pleiten voor een verhoogde CO2-prijs. En dat is broodnodig, want zonder een duidelijk engagement van politici is het voor bedrijven zeer lastig om investeringen in te plannen.

Maar de kans dat er na Parijs een toename van CO2-pricing zal komen, is bijzonder reëel. Er beweegt al heel wat en meer partijen geraken overtuigd dat dit een cruciaal instrument is om snel vooruitgang te boeken.

Kijktip: Tijdens de COP21 werd ook het volledige, onderstaand debat gevoerd rond het onderwerp. Herbekijk deze sessie via de UNFCCC website.