Waar is PreventPack naartoe?

Fost Plus is geen onbekende. Deze vzw verenigt de verpakkingsindustrie, en heeft tot doel te voldoen aan de terugnameplicht voor verpakkingsafval. Hiertoe wordt ze om de vijf zes jaar erkend door IVC, de interregionale verpakkingscommissie. Dit is een samengaan van de Vlaamse, Brusselse en Waalse autoriteiten bevoegd voor afvalbeleid, OVAM onder meer.  De huidige erkenning dateert van 2 februari 2024, en vervangt die van 20 december 2018. Zo een erkenning is een belangrijk document, een mooie bijdrage aan het afvalbeleid. Want dit is het instrument waarmee aan Fost Plus, en dus aan de verfpakkingsindustrie, gevraagd wordt om effectief tot dat afvalbeleid bij te dragen. En dat gaat verder dan recycleren van het afval van de verpakkingen die men op de markt zet. Neem nu preventie. Het idee is in feite vergaand. De verpakkingsindustrie, die immers leeft van de verpakkingen die ze kunnen verkopen en produceren, wordt gevraagd mee te werken aan verpakkingspreventie. Minder verpakking, commercieel gezien nogal contra-intuïtief. Maar het staat in de erkenning, dus het moet.

Een voorbeeld is de strijd tegen over-verpakking. Sinds 2018 staat op de website van Fost Plus een meldingsformulier waar consumenten kunnen aangeven wanneer iets oververpakt is. Zie https://www.fostplus.be/nl/meldingsformulier-oververpakking of blader op de homepage van Fost Plus tot helemaal beneden. Er verschijnt een formulier, met eerst wat verbloemende smalltalk, en dan de kern van de zaak: “We roepen je op om verpakkingen te melden die volgens jou beter kunnen. Heb je een verpakking gezien die je niet verantwoord vindt vanuit milieuoogpunt? Je vindt de verpakking te groot voor het product? Je vindt dat er te veel materiaal gebruikt wordt? Laat het ons dan weten!”. Fost Plus heeft zich geëngageerd om al deze meldingen effectief te bekijken en samen met haar leden oplossingen te zoeken. Ik kijk uit naar een parlementaire vraag hierover, zou dat echt gebeuren, worden er echt maatregelen getroffen en hoeveel?

Maar daarnaast moet de sector zelf ook aan preventie doen en preventie bevorderen. 

In het Samenwerkingsakkoord, de basiswetgeving voor preventie en beheer van verpakking in ons land, staat: “Overwegende dat Fost Plus zich sterker wenst te engageren op het vlak van de preventie van verpakkingsafval; dat het erkende organisme een cruciale rol kan vervullen om zijn leden te motiveren en te engageren op dat vlak.” En verder “Art. 33. §1. Fost Plus stelt, samen met zijn leden, tegen uiterlijk 15 december 2024 aan de Interregionale Verpakkingscommissie twee ambitieuze actieprogramma’s voor inzake de preventie van verpakkingsafval bij de leden: een actieprogramma “vermijden en verminderen van verpakkingen” en een actieprogramma “ecodesign”. De beide actieprogramma’s moeten de lopende acties versterken en nieuwe acties voorzien.” Het actieprogramma “vermijden en verminderen van verpakkingen” moet onder meer het volgende omvatten:  “communicatie- en informatieacties bij de verpakkingsverantwoordelijken met betrekking tot de preventie aan de bron van verpakkingen.”

in de erkenning van 2024 van Fost Plus staat dan ook opgenomen: “1.20 ‘Basisdienstverlening’: de diensten gericht op het voor rekening van de leden ten laste nemen van de terugnameplicht krachtens artikel 6 van het Samenwerkingsakkoord, met name, limitatief opgesomd: - alle diensten van PreventPack.be met uitzondering van de verpakkingsdiagnose”.

Maar PreventPack is verdwenen. Al een tijdje trouwens. Achter www.preventpack.be zit nu een goksite. Fost Plus laat ons weten “Preventpack werd een tijdje geleden vervangen door packitbetter. Meer info op de site packitbetter.be”.

PackItBetter is best een interessante portaalsite. Vreemd is echter dat die volledig Engelstalig is. The Belgian Hub for Packaging Eco‑Design, een gemeenschappelijk initiatief van Fost Plus en Val-I-Pac. Kan dat wel volgens de taalwetten, ééntalig Engels? De scope is ook anders dan louter preventie. Het wil vooral aanbieden welke expertise in België aanwezig is om duurzamer te verpakken. Het helpt je expertise te vinden om anders en beter te verpakken. Onder het tabblad service staan 24 initiatieven van partners van Fost Plus en Val-I-Pac. Een allegaartje dat gaat van software tools tot aanbevelingen, tests, charters en dergelijke, maar steeds gaat achter de knop een link schuil naar een commerciële of andere partner waarmee je dan contact kan nemen. Vaak over productontwerp of over recyclage of recycleerbaarheid en ja, hier en daar ook wel een aspect van preventie. We vinden onder meer centexbel, fedustria, U Antwerpen, DETIC… Maar wat het niet is, dat zijn gratis tips voor effectieve preventie. Voor recyclage zijn de oude design4recycling tips, vroeger een aparte site van Fost Plus en VAL-I-PAC, ook geïntegreerd.

Fost Plus moet echter haar leden “motiveren en engageren om meer aan preventie te doen”. Ik stel me openlijk de vraag of daar niet meer voor nodig is dan een link. Ik verwachtte effectieve, praktische, bruikbare en gratis informatie, klaar om opgenomen te worden in het eigen verpakkingspreventieplan dat bedrijven moeten opmaken.

Eén voorbeeldje wil ik graag delen, omdat het riekt naar greenwashing. Onder het tabblad ‘projects’ vinden we reclame voor perforated full body sleeves. Het gaat dan om een DETIC project waarbij de plastiek folielaag die rond een PET-fles gespannen is en meestal een kleur, drukwerk of reclame bevat, door de consument gemakkelijker kan verwijderd worden en zo apart kan gesorteerd en gerecycleerd worden. Hoezo?  PET-fles en sleeve kunnen we dan apart in recipiënten plaatsen en beter recycleren. We hebben thuis toch geen aparte vuilbak voor PET en  een andere voor polypropyleen of godbetert PVC?  En wat heeft dit met preventie te maken? Tips om die overbodige sleeve sowieso te vermijden en als oververpakking uit de markt te halen, die vinden we niet.

Dus ja, Fost Plus heeft PreventPack vervangen door iets nieuws en uitgebreider. Maar nee, concrete, dadelijk bruikbare tips voor echte preventie zal je er niet of niet gemakkelijk vinden, of je moet een link volgen en derde partijen contacteren. En je moet voortdurend op je hoede zijn voor greenwashing. Voldoet Fost Plus daarmee aan haar erkenningsvoorwaarden, dat moet IVC maar eens uitzoeken.